“Ik heb vroeger een video gezien van een man met een mes onder het bed. Daardoor kon ik lange tijd niet slapen, we hebben zelfs mijn bed verplaatst. Nu snap ik dat die video nep was. Dat zeiden mijn ouders vroeger ook wel, maar toch bleef ik bang.” – Jongen, 14 jaar
Aanleiding: Kijkwijzer ontwikkelt classificatiesysteem om kinderen en jongeren te informeren over schadelijke beelden op TikTok en Instagram
Short-form content op TikTok en Instagram is populair onder kinderen en jongeren
Sinds de opkomst van TikTok is short-form content (korte video’s van max. 1 minuut) niet meer weg te denken uit het mediagebruik van kinderen en jongeren. Ook op Instagram (reels) en Youtube (shorts) scrollen ze eindeloos door korte video’s. Het algoritme bepaalt welke korte video’s ze te zien krijgen, bijv. via de ‘For You Page’ op TikTok. Daardoor worden ze soms ongewenst geconfronteerd met schadelijke beelden zoals geweld, horror, seks, dierenleed en andere heftige content.
Uploaders op YouTube, TikTok en Instagram vallen ook onder de Mediawet
Eind 2020 is de Mediawet gewijzigd waardoor Nederlandse uploaders op YouTube (met meer dan 500k volgers) verplicht zijn om minderjarige jongeren te beschermen tegen (mogelijk) schadelijke content. Samen met uploaders ontwikkelde NICAM een Kijkwijzersysteem voor online videomateriaal op YouTube: Kijkwijzer Online. Begin 2022 werd duidelijk dat ook uploaders op TikTok en Instagram onder deze mediawet vallen. Daarom moet ook voor deze platforms een informatiesysteem worden opgezet.
NICAM ontwikkelt systeem met informatie over schadelijke content in korte video’s
Momenteel ontwikkelt NICAM een informatiesysteem om kinderen en jongeren te beschermen tegen (mogelijk) schadelijke beelden in korte video’s op TikTok en Instagram. NICAM is bekend van Kijkwijzer die adviseert tot welke leeftijd een serie, film of programma schadelijk kan zijn. Dat doen ze door het geven van een leeftijdsvermelding en pictogrammen die de reden van het advies verklaren.
Onderzoeksvraag
Hoe kunnen we minderjarigen beschermen tegen schadelijke beelden op TikTok en Instagram?
Om goed in kaart te brengen welk informatiesysteem het meest passend is, voerde NICAM vier deelonderzoeken uit onder kinderen, jongeren, ouders en uploaders. NICAM vroeg Youngworks om het jongerenperspectief in kaart te brengen via kwalitatief onderzoek met als hoofdvraag: wat is het gedrag en beleving, wensen en behoeften van 10-16 jarigen t.a.v. een classificatiesysteem op TikTok en Instagram?
Aanpak
Individuele diepte-interviews met 18 jongeren van 10-16 jaar
We hielden individuele interviews met een diverse groep jongeren van 10 t/m 16 jaar. Eerst gingen we in gesprek over hun ervaringen met (voor hen) heftige beelden op sociale media. Vervolgens verkenden we de vraag of en hoe ze hierover geïnformeerd willen worden. Daarna legden we banners voor (mock ups) met waarschuwingen die variëren in tekst, inhoud, kleur en pictogrammen.
Inzichten
Jongeren hebben behoefte aan waarschuwingen en specifieke informatie over heftige beelden
“Als ik video’s zag van Oekraïne was ik bang dat dat ook hier kon gebeuren.” Meisje, 12 jaar
In de interviews vertellen jongeren openhartig over heftige beelden die ze hebben gezien, zoals een prankvideo met inbrekers, beelden van de oorlog in Oekraïne, een beer die wordt doodgeschoten of trailers van horrorfilms. Meeste jongeren willen gewaarschuwd worden voor deze beelden. Ze willen niet alleen weten dat de video heftige beelden bevat, maar ook om welke soort beelden het gaat. Huidige meldingen op social media, zoals ‘bevat gevoelige inhoud’, zijn te vaag of blijken achteraf niet te kloppen, volgens jongeren.
Kinderen tot 12 jaar hebben behoefte aan meldingen vanuit zelfbescherming
Heftige beelden kunnen zorgen voor intense gevoelens van angst, onveiligheid of schaamte. Tot 12 jaar kunnen kinderen echte beelden nog niet goed van ‘neppe’ beelden onderscheiden zoals een prankvideo met horrorclowns. Door een hoge risicoperceptie denken ze dat het onheil hen ook kan treffen zoals een inbraak, natuurramp of oorlog. Ook ze zijn bang dat ze door het algoritme steeds meer enge video’s tegenkomen. Goede coping strategieën hebben kinderen op deze leeftijd vaak nog niet ontwikkeld
Jongeren 12+ willen zelf beslissen of ze heftige beelden bekijken obv duidelijke informatie
“Echt al mijn vriendinnen hadden een video gezien van een meisje met een eetstoornis. Denk omdat mensen het zo vreselijk vonden, dat ze er allemaal op reageren, waardoor de video nog meer viraal ging.” Meisje, 14 jaar
Jongeren 12+ kunnen geënsceneerde beelden van echt onderscheiden. Ze hebben een referentiekader waardoor ze heftige beelden beter (denken) te kunnen verdragen. Toch blijven ze ‘selectief gevoelig’: zo geven sommigen aan dat ze wel tegen oorlogsbeelden kunnen, maar niet tegen dierenleed. Om die reden hebben ook jongeren 12+ behoefte aan meldingen met specifieke info over de schadelijke inhoud van de video. Zo kunnen ze zelf beslissen of ze de video wel of niet gaan bekijken. Dit sluit aan bij hun behoefte aan autonomie.
De onderzoeker over dit traject:
Onderzoekers Suzanne en Ruby voerden het onderzoek uit samen met Bart:
“We waren we onder de indruk van de verhalen die jongeren met ons deelden. Over enge dingen die ze zien op internet en de impact die het op hen heeft gehad. Sommige kinderen durven niet aan hun ouders te vertellen wat ze gezien hebben, uit schaamte of uit angst dat TikTok van hun telefoon wordt verwijderd. Wat oudere jongeren rapporteren de video’s en praten erover met vrienden, dat helpt. De samenwerking met NICAM was bijzonder prettig en inspirerend, mede door de expertise van NICAM.”
Resultaat
Ons kwalitatieve onderzoek bood input voor het kwantitatieve publieksonderzoek dat GfK uitvoerde. In februari 2023 organiseerde NICAM een bijeenkomst op het kantoor van Youngworks met verschillende creators. Om met elkaar te praten over de vraag hoe we jonge doelgroepen kunnen beschermen tegen schadelijke beelden op een manier die praktisch werkbaar is voor creators.
“Je kunt merken dat de onderzoekers kennis van de doelgroep hebben en een intrinsieke interesse in de leefwereld van jongeren. De interviews en uitwerking daarvan door Youngworks boden daardoor een goede inkijk in de manier waarop jongeren schadelijke beelden op social media beleven, en hoe zij hiermee om (willen) gaan.” – Anne Sadza, Onderzoeker & Trainer NICAM
Meer weten?
Recent publiceerde NICAM het gehele onderzoeksrapport, waar ons kwalitatieve onderzoek onderdeel van uit maakt. Hierin doet NICAM onder andere aanbevelingen voor afspraken op Europees niveau, het ontwikkelen van een ontwerpwijzer voor online platforms en media empowerment van kinderen. Het onderzoeksrapport vind je hier.