“Ik vind het lastig om één inzicht te kiezen omdat dit onderzoek juist zo goed laat zien dat er meerdere factoren bijdragen aan techniektwijfels. De meeste twijfels uit het onderzoek zijn voor ons niet nieuw. Maar het is voor ons wel heel waardevol hoe deze in dit onderzoek allemaal samen aan bod komen vanuit het perspectief van de jongeren zelf! Een mooi inzicht is hoe belangrijk het is om de context van techniek goed uit te leggen. Een beperkt en onjuist beeld van de arbeidsmarktmogelijkheden en opleidingen kan jongeren echt onwijs demotiveren. Terwijl het beeld verbreden juist helpt om jongeren te enthousiasmeren.”– Esmee Smelt, Senior Projectleider Platform Talent voor Technologie
Aanleiding: Afname voor techniek bij profiel- en studiekeuze
Jet-Net is het landelijke netwerk waarbinnen het bedrijfsleven en het onderwijs samenwerken om jongeren zelf de wereld van techniek te laten ervaren. Als centraal punt binnen dit netwerk voorziet Jet-Net scholen en bedrijven van informatie, activiteiten, tips en inspiratie om jongeren te enthousiasmeren voor techniek en met elkaar samen te werken. Jet-Net valt onder Platform Talent voor Technologie: het centrum van kennis, expertise en netwerken op het gebied van technologische onderwijs- en arbeidsmarkt.
Jet-Net benaderde Youngworks om onderzoek te doen naar de profiel- en studiekeuze van jongeren. Afgelopen jaren is namelijk weer een afname te zien in de keuze voor techniek: het aantal bovenbouwleerlingen dat kiest voor een N-profiel is gedaald, voornamelijk op de havo en het vwo. Ook het aantal jongeren dat kiest voor een technische vervolgopleiding nam af. Deze daling is zorgwekkend aangezien de vraag naar techniektalent vanuit de arbeidsmarkt onverminderd groot is en de komende jaren verder zal stijgen. Jet-Net wilde daarom beter inzicht krijgen in de techniektwijfels van jongeren: Waar komen deze twijfels vandaan? En wat er nodig is om deze twijfels weg te nemen?
Onderzoeksvragen
Om inzicht te krijgen in de belangrijkste twijfels over een N-profiel of een bètatechnische opleiding en kansen te verkennen om de dalende trend te keren, gingen we aan de slag met de volgende onderzoeksvragen:
- Welke twijfels hebben jongeren over de keuze voor een N-profiel/Bètatechnische opleiding?
- Wat zijn kansen om jongeren te stimuleren voor een N-profiel/Bètatechnische opleiding te kiezen?
Aanpak
Wij voerden kwalitatief onderzoek uit waarbij we specifiek inzoomden op de doelgroep jongeren met techniektwijfels. Dit zijn de jongeren die erg twijfelen (of twijfelden) bij cruciale keuzemomenten: ‘Wil ik nou wel of niet een technisch profiel of studie doen?’ Youngworks interviewde 52 jongeren met techniektwijfels: havo- en vwo-leerlingen die bezig zijn met hun profielkeuze of deze keuze recent maakten, en eerstejaars hbo- en universitaire studenten. Ter verrijking van de inzichten interviewden we 12 onderwijsprofessionals, mentoren en decanen. Wat is hun perspectief op techniektwijfels? Wat horen zij binnen lob-gesprekken en wat zien zij binnen hun onderwijscontext?
Ontdek wat de jongeren te zeggen hadden:
Inzicht: bètatechnische profiel- en studiekeuze is kwetsbaar
De keuze voor een bètatechnische profiel- en studiekeuze is een kwetsbare keuze, zo blijkt uit het onderzoek. Want hoewel een N-profiel of bètatechnische opleiding door jongeren – en door hun ouders, docenten en klasgenoten – wordt gezien als waardevolle keuze voor de toekomst, zijn er tal van redenen waardoor ze kunnen gaan twijfelen of die keuze wel bij hen past. We benoemen drie twijfelfactoren en leggen uit hoe de Coronapandemie de keuze extra onder druk zet(te):
- Techniek wordt als moeilijk gezien
‘Kan ik het N-profiel of de bètatechnische opleiding wel aan?’, vragen veel twijfelaars zich af. Er heerst sterk het idee dat deze vakken en opleidingen moeilijker zijn, onder andere vanwege het hogere abstractieniveau van de stof. Enerzijds maakt dit een N-profiel en een bètatechnische opleiding de hoogst haalbare een aantrekkelijke optie. Deze beeldvorming geldt niet alleen voor jongeren die we spreken; ook hun klasgenoten en ouders bevestigen dit beeld, zo hoorden we in de interviews. Maar tegelijkertijd is het technisch zelfvertrouwen van een groot deel van de twijfelaars fragiel; veel jongeren zijn onzeker of ze het niveau wel aankunnen.
- Cruciale rol voor de vakdocent
Dit onderzoek benadrukt – wederom – de cruciale rol die de bèta-docent speelt bij de vraag of jongeren enthousiasme en zelfvertrouwen ontwikkelen voor de bètatechniek. Een negatieve ervaring met een vak of docent kan een bron van twijfel zijn. Terwijl een positieve ervaring juist een doorslaggevende rol speelt bij het wegnemen van twijfels en het vergroten van het enthousiasme. Volgens jongeren weet een ‘goede’ docent de abstracte stof te verlevendigen door hen veel te laten zien en zelf te laten meemaken. En omdat het lastig is om de abstracte stof in één keer goed te begrijpen is het volgens hen belangrijk dat docenten beschikken over een flinke dosis geduld en een breed arsenaal aan ezelsbruggetjes en voorbeelden. Daarnaast laat dit onderzoek zien dat docenten leerlingen (nog) vaak behoeden voor een ‘riskante’ N-profielkeuze, bewust én onbewust. - Een rijk maar smal toekomstperspectief
Onder jongeren (en onder veel ouders, zo blijkt uit hun verhalen) heerst het beeld dat het toekomstperspectief richting de bètatechniek gunstig is: de werkgelegenheid en baangaranties zijn hoog. Toch laat dit onderzoek ook zien dat veel jongeren nog geen goed beeld hebben van hoe uiteenlopend de beroepsperspectieven in de bètatechniek zijn. Vaak kennen ze alleen enkele (klassieke) beroepen, en die spreken lang niet alle twijfelaars aan. Zo komt het voor dat jongeren met plezier in biologie en scheikunde twijfelen over een N&G-profiel omdat ze geen dokter willen worden of niet in een ziekenhuis willen werken. Ook van studiekiezers horen we terug dat ze zich enkel op de meer bekende bètatechnische opleidingen oriënteerden. Wat hier ook mee samenhangt is dat de invulling van LOB sterk verschilt per school. Sommige jongeren krijgen vanuit school een uitgebreid LOB-programma aangeboden met activiteiten die gericht zijn op het verkennen van de bèta-technische arbeidsmarkt; andere jongeren worden een stuk minder actief begeleid in hun oriëntatieproces. - Invloed van coronapandemie
De coronapandemie heeft de al kwetsbare keuze voor bètatechniek verder onder druk gezet. Door online onderwijs hebben veel jongeren een achterstand opgelopen, die – door de sterk opbouwende aard van de abstracte stof – extra voelbaar is bij de N-vakken. Je hebt ABC nodig om D te begrijpen. Jongeren waren hierdoor aangewezen op de hulp die ze van hun ouders bij de N-profielvakken kregen of andere vormen van extra ondersteuning om de achterstand in te lopen. Niet iedereen kan hiervan gebruik maken. Ook zijn veel practica en LOB-activiteiten niet doorgegaan, terwijl die juist zo belangrijk zijn om jongeren te enthousiasmeren voor bètatechniek.
De onderzoeker over dit traject:
Dit onderzoek werd onder andere uitgevoerd door Anne Lisa Mudde.
“Dat profiel- en studiekeuze voor veel jongeren met twijfels gepaard gaan, wist ik als onderzoeker al wel. In dit onderzoek konden we mooi inzoomen op die twijfels. Interessant vond ik hoe dit onderzoek wederom laat zien hoe belangrijk de context is waarin jongeren opgroeien en leren. Het ontbreken van extra ondersteuning vanuit huis of een motiverende docent die in je gelooft, kunnen bepalend zijn voor welke talenten jongeren ontwikkelen. En dit pleit natuurlijk voor het onverminderd inzetten op kansengelijkheid binnen het onderwijs, onder andere door goede LOB-activiteiten en extra ondersteuningsmogelijkheden als bijles en huiswerkbegeleiding.” – Anne Lisa Mudde
Resultaat
Jet-Net heeft met dit kwalitatieve onderzoek meer inzicht gekregen in de thematiek en specifiek in de twijfelfactoren. In het onderzoek definiëren we vervolgens vijf grotere kansen, vanuit het perspectief van de doelgroep:
- Ondersteun en faciliteer vakdocenten van N-profielvakken in het geven van levendig en relevant onderwijs.
- Versterk de rol van onderwijsprofessionals in de ontwikkeling van technisch zelfvertrouwen.
- Bied aandacht voor hulp en steun-netwerken op het voortgezet onderwijs.
- Zorg voor LOB gericht op beroepsbeeldverbreding.
- Belicht (online) positieve rolmodellen en verhalen.
“De inzichten en kansen die uit het onderzoek naar voren komen bieden aangrijpingspunten om het onderwijs en LOB te verbeteren. Als kennisdeler verspreiden we de inzichten in onze regionetwerken van bedrijven en scholen, maar steeds meer juist ook met andere organisaties als musea, bibliotheken, ziekenhuizen en gemeenten. We geloven dat het belangrijk is om met een divers netwerk de handen ineen te slaan bij het organiseren van activiteiten voor jongeren. Juist omdat je hiermee het beeld van de bètatechniek kan verbreden. We delen de komende periode factsheets op basis van het onderzoek en begin komend schooljaar organiseren we een webinar over techniektwijfels.” – Esmee Smelt, Senior Projectleider Platform Talent voor Technologie
Meer weten?
Het volledige onderzoeksrapport van Youngworks is te lezen op de website van Jet-Net. Dit rapport gaat onder andere verder in op de verschillende twijfelfactoren die de profiel- en studiekeuze beïnvloeden. Op 25 september wordt het onderzoeksrapport nog verder toegelicht in een webinar. Houd hiervoor de website van PTVT in de gaten.