Wat gaat er mis en hoe voorkom je dat vmbo’ers op een dwaalspoor belanden?
Namen van mbo-opleidingen zijn vaak onbegrijpelijk voor studiekiezers. Jaarlijks spreek ik vele tientallen vmbo’ers over hun zoektocht naar een mbo-opleiding. Steeds opnieuw verbaas ik me over de namen van sommige mbo-opleidingen en sectoren. Onbegrijpelijke namen, niet te onthouden door jonge vmbo’ers. Het gevolg? Opleidingen met ingewikkelde namen worden niet overwogen. Immers: wat je niet kent, dat kies je niet. Vele (kansrijke) opleidingen onttrekken zich zo aan hun aandacht. Wat gaat er mis, en kan het ook anders? Gelukkig wel. Daarover meer in dit artikel.
Wat gaat er mis?
Opleidingsnamen zijn abstract en geven geen inzicht in de inhoud van de opleiding
Namen van veel mbo-opleidingen en -sectoren zijn abstract en complex. Jongeren hebben geen idee wat er bedoeld wordt met sectoren als Maritiem, Infra, Maintenance, Logistiek, Gebouwde Omgeving of Procesindustrie. En wat te denken van opleidingen als Operationeel Technicus, Ambulant Objectleider, Facilitair Leidinggevende? Jongeren kunnen zich maar weinig voorstellen bij deze termen. Zo merkte een jongere in een van mijn onderzoeken het volgende op: ‘Infra is denk ik iets met infrarood stralen. Operationeel zal wel iets in een ziekenhuis zijn.’ Het taalniveau van deze begrippen is B2 en C1. Dat is te hoog.
Engelse opleidingsnamen worden niet altijd juist begrepen
Steeds meer Nederlandse opleidingsnamen worden vervangen door Engelse namen. Kon je een paar jaar geleden nog kiezen voor de opleiding Juridisch Administratief Dienstverlener of Medewerker Secretariaat en Receptie. Nu heten deze opleidingen: Legal, Insurance & HR Services Specialist en Assistant Business Services. Lang niet alle jongeren kennen de betekenis van deze Engelse woorden. Ze hebben geen idee wat ze kunnen verwachten van opleidingen als Legal Insurance Specialist, Technicus Human Technology, Specialist Made-to-Measure, Accountmanager, Middenkaderfunctionaris Smart Industry of Manager Leisure & Hospitality.
Jongeren geven hun eigen invulling aan ingewikkelde opleidingsnamen
Verder valt op dat jongeren de begrippen soms verkeerd invullen door er een eigen draai aan te geven. Zo wordt ‘Groen’ door sommigen gekoppeld aan duurzaamheid en zonnepanelen, en niet aan dieren en voeding. Sommige jongeren denken dat een accountmanager te maken heeft met accountancy. Servicemedewerker Gebouwen wordt geassocieerd met een baliefunctie in plaats van met een technische opleiding. Weer anderen koppelen Hospitality aan werken in een hospitaal of ziekenhuis.
Lange opleidingsnamen zijn lastig om te onthouden
Namen van mbo-opleidingen zijn vaak opgebouwd uit twee tot soms wel vijf lastige begrippen. In gesprekken met studiekiezers merk ik dat ze de naam van de opleiding – waarin ze interesse hebben – niet meer kunnen terughalen. De naam is niet blijven plakken. Een paar voorbeelden: ‘Technicus Elektronische Installaties in de Gebouwde Omgeving’, ‘Technicus Service en Onderhoud Werktuigkundige Installaties’, ‘Vakexpert Industrieel Produceren van Levensmiddelen’, ‘Office & Management Support Specialist’, ‘Consulent Commerciële Arbeidsbemiddeling’.
Leuke namen om indruk mee te maken op een feestje als iemand je vraagt wat je studeert. En bij een potje Scrabble zou je er hoog mee kunnen scoren. Maar in je studiekeuze biedt het weinig houvast.
Jongeren zijn niet bekend met de terminologie van mbo-niveaus in opleidingsnamen
Jongeren op het vmbo kunnen kiezen uit meer dan 783 verschillende mbo-opleidingen. Veel van deze opleidingen zijn verwant aan elkaar, maar verschillen naar niveau. Dat verschil in niveau wordt uitgedrukt in termen als assistent (niv1), medewerker (niv2), zelfstandig werkend (niv3) allround (niv3), meewerkend (niv4) en leidinggevende (niv4). Zoals: Allround Medewerker Facilitaire Dienstverlening, Allround Assistent Business Services, Vakbekwaam Medewerker Vers, Gevorderd Medewerker Havenoperaties. Dat maakt het nodeloos ingewikkeld. Jongeren zijn helemaal niet bekend met deze terminologie. Zij zien individuele opleidingen en hebben niet door dat het verwante opleidingen zijn die je kan stapelen.
Weinig consistentie: mbo-scholen gebruiken andere termen voor sectoren en opleidingen
Verder valt me op dat mbo-scholen verschillende namen en begrippen gebruiken voor dezelfde sectoren en opleidingen. Er is weinig consistentie. Dat maakt het er ook niet makkelijker op voor jongeren (en hun ouders). Zoals de sector Economie die door mbo-scholen wordt aangeduid met Handel, Economie, Administratie, Sales, Business of Ondernemen. Dat is lastig zoeken voor jongeren die sites van meerdere roc’s of mbo’s bezoeken en opleidingen willen vergelijken.
Wat zijn mogelijke gevolgen?
Naamgeving leidt tot smalle studiekeuze: kansrijke opleidingen met lastige namen vallen af
Uit onze (en andere) onderzoeken blijkt dat jongeren een smalle scope hebben in hun studiekeuze. Ze oriënteren zich op opleidingen die ze kennen, zoals in de sport, zorg, uiterlijke verzorging, dieren en horeca. Op hun shortlist staan dan ook de bekende en ‘populaire’ opleidingen met begrijpelijke en beschrijvende namen zoals kapper, chef-kok of doktersassistent. Opleidingen met namen die ze niet begrijpen, laten ze buiten beschouwing. Onbekend maakt onbemind. Dat zorgt ervoor dat kansrijke opleidingen (bijv. in Maritiem, Infra, Mechatronica, Logistiek) buiten het zicht blijven van veel jongeren. Een gemiste kans.
Naamgeving leidt tot uitstelgedrag: geen grip op opleidingen, geen prikkel tot actie
Jonge studiekiezers op het vmbo voelen zich vaak overvallen door de hoeveelheid opleidingen waaruit ze kunnen kiezen. Interessetests of filters op sites leveren vaak lange lijsten op met opleidingen met ingewikkelde namen. Jongeren raken verstrikt in het complexe aanbod aan opleidingen. Dit roept bij velen uitstelgedrag op: ik kijk wel een andere keer als ik meer tijd en zin heb. Ze gaan niet op zoek naar de betekenis van complexe namen van opleidingen via Google.
Naamgeving verhoogt risico op uitval door verkeerde verwachtingen
In interviews vertellen jongeren dat ze moeite hebben met het terugvinden van de opleiding als ze zich aanmelden op de site van de mbo-school. Sommigen herinneren zich de naam van de opleiding niet meer. Of ze kunnen de naam van de opleiding niet meer terugvinden in het aanmeldportal. Óf ze hebben verkeerde verwachtingen van de opleiding op basis van de naam en vallen uit in jaar 1. Zoals de opleiding ‘Assistant Business Services’ die veel cijfermatiger (financieel) blijkt te zijn dan de naam doet vermoeden.
Wat is er aan te doen?
Studiekeuze is al een lastige opgave voor studiekiezers op het vmbo. De terminologie maakt het nog een stuk complexer. Wat kunnen we doen om ervoor te zorgen dat deze drempel wordt verlaagd en studiekiezers een weloverwogen en toekomstbestendige studiekeuze kunnen maken?
►Plaats verhalende beelden van de sector en het vakgebied bij de namen
Het is belangrijk om in de communicatie richting studiekiezers te werken met beelden die laten zien wat de sector inhoudt, zoals beelden van jongeren aan het werk met goederen en producten bij logistics. Kies voor verhalende afbeeldingen van jongeren in de context van het vakgebied.
► Gebruik korte en begrijpelijke namen voor sectoren
Het is belangrijk om begrijpelijke namen te gebruiken voor sectoren, zodat jongeren die sector meenemen in hun verkenning. Goed voorbeeld is Landstede die de namen van de sectoren heeft vertaald in begrijpelijke taal zoals Gezond en Wel (zorg en welzijn), Vrij en Gastvrij (hospitality en leisure). Mbo-scholen kunnen de opleidingsnamen niet zomaar veranderen. OCW bepaalt de opleidingsnamen en de bijbehorende opleidingscode (voorheen Crebo). Jaarlijks verandert OCW de naam van een aantal opleidingen. Wat scholen wel kunnen doen is een korte, verklarende tekst toevoegen onder een complexe opleidingsnaam op de site en in de voorlichting.
► Vermeld de deelsector en zet daarachter de niveaus (zonder functies)
Door de opleidingen visueel slimmer te presenteren (per deelsector), wordt duidelijker wat de opleidingen inhouden en hoe ze samenhangen met elkaar. Goed voorbeeld geeft mbo Curio. Per sector (bijv. economie en ondernemen) wordt de deelsector genoemd (bijv. retail) en daarachter worden de niveaus vermeld (niveau 2, 3, 4). Als je doorklikt op ‘retail’ zie je pas termen als assistent, medewerker, specialist, manager met de niveaus er duidelijk voor. Dat haalt veel ruis weg. Ook laat het zien dat de opleidingen verwant zijn en dus gestapeld kunnen worden. Een goede aanpak.
DaVinci helder overzicht van verwante opleidingen per sector
Curio opleidingsnaam en daarachter de niveaus geeft houvast en overzicht
Meer weten?
Youngworks adviseert al ruim 20 jaar vele roc’s, hogescholen en universiteiten. Jaarlijks scannen we tientallen open dagen samen met studiekiezers. Wekelijks houden we interviews met jongeren en hun ouders over studiekeuze. Wil jij aan de slag met namen van opleidingen en sectoren op jullie mbo of roc? Neem contact met ons op.
Daarnaast schrijven we regelmatig blogs en longreads, bekijk hier onze blogs. Ook is onze kennis gebundeld in verschillende boeken en (online) trainingen.