Generatie Z in actie voor het klimaat

Rutger van den Berg
10 februari 2019

Vele duizenden leerlingen trotseerden donderdag de leerplicht om naar Den Haag te reizen om hun betrokkenheid te uiten bij klimaatverandering. Hoe komt het dat Generatie Z voor het klimaat in actie komt?

Afgelopen donderdag reageerde Rutger van den Berg in Nieuwsuur op de betekenis van de klimaatdemonstratie.

 

Jeugdig idealisme is een tijdloos fenomeen. Jongeren kijken met een frisse blik naar de wereld. Het afzetten tegen de status quo, tegen de opvattingen van ouders, leraren óf de heersende normen en waarden in de maatschappij, is inherent aan identiteitsontwikkeling in de adolescentie: zo ontdek je wie jij bent, wat jou als individu anders maakt. In dat proces van volwassenwording ontwikkelen jongeren hun persoonlijke idealen en ambities om de wereld te veranderen. En dat kan ook, want ze hebben nog een heel leven voor zich om hun stempel op hun omgeving te drukken. Het uitdragen van idealen is voor jongeren dus belangrijk, maar ook leuk en leerzaam: hiermee bepaal jij je plek in de wereld.

De tieners van nu maken onderdeel uit van Generatie Z; zij groeiden op in een decennium waarin de wetenschappelijke consensus over de menselijke invloed op klimaatverandering sterk toenam. Hete zomers, heftige regenbuien en slinkende skigebieden maken het thema voor hen langzaamaan tastbaar, wat bij steeds meer jongeren leidt tot een bewustzijn dat er echt iets moet gebeuren! Daarbij moeten we niet uit het oog verliezen dat hun tijdsbeleving anders is. Waar volwassenen vaak teruggrijpen op de fifties of seventies, orden jongeren van nu al nostalgisch van de jaren ‘00 of de nineties. Evenzo komt een prognose over de zeespiegelstijging in het jaar 2050 of 2070 anders binnen. Het raakt niet alleen hun (klein)kinderen, het raakt deze generatie – die ironisch genoeg ouder wordt dan ooit – ook persoonlijk. Zoals Wiebes donderdag zei op nos.nl: ‘Het is meer hun klimaat dan het onze.’

Dit bewustzijn gaat echter direct gepaard met een groot gevoel van onmacht: want wat kunnen ze nou eigenlijk doen? Klimaatverandering is gigantisch, complex en voor veel mensen nog eens abstract. De jonge Zweedse Greta stelt dit machteloze gevoel op krachtige wijze aan de kaart. Hierin is ze niet de eerste, maar wel de jongste. En voor jongeren én volwassen is dat extra interessant. Met haar boodschap kunnen we ons gemakkelijker identificeren dan met die van een klimaatwetenschapper van 50.

Daarbij biedt Greta een eerlijk jongerenperspectief: Jongeren zien het probleem, maar erkennen dat zij zelf niet direct weten hoe ze dit moeten oplossen. Daarvoor missen ze de macht, de middelen en de kennis. En dat voelen ook Nederlandse jongeren. Dat maakt ze boos: wij kunnen het nog niet, maar jullie – volwassenen – wél. Doe iets!

Die boodschap accepteren volwassenen interessant genoeg. Veel scholen lieten het spijbelen oogluikend toe. Veel docenten en ouders zijn zelfs blij met het engagement op een thema waar zij eveneens betrokkenheid en onmacht bij voelen. Deze omarming vanuit de gehele samenleving past bij een brede ontwikkeling die wij zien: de popularisering van jongerencultuur.

In de jaren ’50 vorige eeuw ontstond jongerencultuur als een tegencultuur. Tegenwoordig lijkt jong zijn eerder een norm. Denk maar aan volwassenen die hun best doen om in leefstijl en uiterlijk zo lang mogelijk jong te blijven. En die popularisering van jongerencultuur maakt dat jongeren trendsettend zijn in mode en muziek maar ook in een vegan eetstijl, leasefietsen en het inzetten van een klimaatmars. Jongeren zijn simpelweg krachtige agendasetters omdat we allemaal graag jong willen blijven.

Voor de deelnemende jongeren zal deze klimaatdemonstratie een life event zijn, zoals de generatie X nog altijd memoreert aan de anti-kruisrakettendemonstraties. Maar bovenal kan het een wake-up call zijn voor de gehele maatschappij. Nu is het afwachten of dit ook de politieke en bedrijfsmatige kringen in beweging brengt…