Dit artikel is eerder verschenen in het Nederlands Dagblad.
Jongeren hebben tijdens de coronapandemie niet alleen leerachterstanden opgedaan, maar ook een ‘leefachterstand’. Dat schrijven jongerenonderzoekers Huub Nelis en Yvonne van Sark in de herziene editie van hun boek Motivatie binnenstebuiten, dat 20 september uitkomt. In een extra hoofdstuk beschrijven de auteurs hoe de coronacrisis de mentale gezondheid van jongeren onder druk heeft gezet.
Vorige week bleek uit onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) dat zo’n 2,3 miljoen Nederlanders van 12 jaar of ouder in het afgelopen halfjaar psychisch ongezond waren. Sinds 2001 was dat aantal niet zo hoog. Vooral jongvolwassenen blijken last te hebben van een verslechterde psychische gezondheid.
Dat is niet gek, stelt auteur Nelis. Mensen tussen de 12 en 25 jaar zijn gevoeliger voor mentale problemen dan andere leeftijdsgroepen, omdat hun hersenen in ontwikkeling zijn. ‘Het brein van jongeren is geprogrammeerd om voortdurend te checken of ze nog deel uitmaken van een groep. Ze hebben bevestiging nodig van leeftijdgenoten, en die sociale interacties stonden op een laag pitje tijdens de coronacrisis.’ Bovendien ervaren jongeren negatieve emoties heftiger en zijn ze vaak nog niet in staat hun emoties te sturen. ‘Jongeren praten zichzelf niet zo makkelijk uit de put.’
Stress
Het aantal jongeren met mentale problemen is flink toegenomen tijdens de coronapandemie. ‘Vooral jongeren zonder stabiele thuissituatie en jongeren met een klein sociaal netwerk hadden het zwaar in de lockdown, omdat zij op zichzelf waren aangewezen.’ Ook ‘mentaal gezonde jongeren’ , jongeren die doorgaans optimistisch zijn, zelfvertrouwen hebben en zich gelukkig en nuttig voelen, kwamen voor een deel in de problemen tijdens het thuiszitten. ‘De lockdown was een ontwrichtende situatie. Als de stress die dat veroorzaakt, niet wordt gecompenseerd door je eigen veerkracht, kun je daar langdurig last van hebben. Al is dat niet bij alle jongeren het geval. Iedereen reageert anders op ingrijpende omstandigheden.Er zijn ook tieners die prima blijven functioneren als ze hun vrienden een tijd niet zien.’
‘Jongeren zijn flexibel en passen zich snel aan.’
‘Over het algemeen voelt iemand met mentale problemen zich minder fit en functioneert hij minder goed. Klachten als hoofdpijn, buikpijn of rugklachten zijn vaak een eerste signaal dat het niet goed met een jongere gaat. Later kunnen jongeren gevoelens van eenzaamheid, somberheid en angst ontwikkelen.’
Nog twee jaar
Toch is Nelis hoopvol voor de ‘coronageneratie’. ‘Er zijn jongeren die zo sterk uit balans zijn geraakt dat ze professionele hulp nodig hebben om hun normale ritme en leven weer op te pakken. Maar we verwachten dat het overgrote deel van de jongeren op de lange termijn geen last zal hebben van de coronacrisis. Jongeren zijn flexibel en passen zich snel aan. Over een jaar of twee zullen de meeste coronagerelateerde mentale problemen uit de wereld zijn.’
In tussentijd kunnen jongeren die zich mentaal ‘niet fit’ voelen, hun geluksgevoel versterken, zegt Nelis. Door te bedenken waar je blij van wordt en die dingen te doen, of door bewust te genieten van kleine dingen. ‘Je helpt jezelf ook door je gepieker kritisch te bevragen, om vervolgens positieve gedachten te formuleren.’
In het boek Motivatie binnenstebuiten staan ‘do’s en dont’s’ voor iedereen die weleens met jongeren praat over hun mentale gezondheid. ‘Durf te vertrouwen op je onderbuikgevoel. Heb je het gevoel dat iemand niet lekker in z’n vel zit, vraag dan gewoon hoe het met de ander is.’ Eenmaal in gesprek is het belangrijk oprecht te luisteren en de situatie niet te relativeren. ‘Mensen schieten snel in een ‘reparatiereflex’ en komen direct met een oplossing voor het probleem. Laat weten dat je er voor iemand bent. En onthoud: jongeren zijn vaak bang om een ander te belasten met hun problemen. Ga er dus niet automatisch van uit dat een jongere nog een keer bij je terugkomt om te praten.’
Auteurs Nelis en Van Sark hebben ook tips voor jongeren die willen werken aan het herstel van hun mentale gezondheid. Ze raden jongeren onder meer aan tijd te besteden met mensen om hen heen, omdat zij kunnen helpen te ontspannen en relativeren. ‘Ook is het heel belangrijk om meer structuur aan te brengen in je leven. Een dag-ennachtritme helpt om je beter te voelen. Bovendien lucht het op om met anderen te praten over je problemen. Verminderen of verdwijnen je problemen niet? Zoek dan professionele hulp.’