De krapte op de arbeidsmarkt is ook voelbaar in de zoektocht naar jongeren voor bijbanen. Werkgevers zwaaien nu hard met aantrekkelijke extraatjes om scholieren en studenten te werven. Prima als het werkt, maar die krapte gaat niet verdwijnen nu er meer ouderen uitstromen dan er jongeren bijkomen op de arbeidsmarkt. De bijbaner is dus niet langer een goedkope tijdelijke kracht, maar ook je potentiële werknemer van de toekomst. Tijd om de bijbaan aantrekkelijk (lees: gezellig en goed geld) te maken én ze mee te nemen en laten ervaren wat er nog meer kan. Want bijbaners verwaarlozen terwijl je jouw bedrijf en sector bij jongeren op de kaart wilt krijgen, dat is dweilen met de kraan open.
De werknemersmarkt
Het is hier en daar nog wennen aan de nieuwe realiteit: de arbeidsmarkt is een werknemersmarkt geworden. Er zijn gemiddeld drie kandidaten voor vier vacatures, en dat draait de rollen behoorlijk om. Werknemers zijn aan zet, werkgevers zijn in concurrentie; zoals Uitzendbureau Randstad in deze treffende commercial laat zien.
Dit fenomeen is ook voelbaar op de bijbanenmarkt. Een krant die niet bezorgd wordt; lang wachten op je bestelling op het terras; rommelige schappen in de supermarkt; de krapte onder bijbaners is op verschillende plekken voelbaar.
De Dit-krijg-je-er-allemaal-bij-baan
Onlangs bleef ik bij het boodschappen doen even stilstaan. Albert Heijn beschreef op een poster de Dit-krijg-je-er-allemaal-bij-baan. Naast een uursalaris dat iets uitkomt boven het minimum jeugdloon, biedt een bijbaan bij deze supermarkt je ook korting op je boodschappen, flexibele werktijden, korting op je sportschoolabonnement en zelfs deelname in de winst. Het is duidelijk: werkgevers zijn wakker geworden en zien in dat ze ook voor bijbanen meer moeten bieden dan ‘alleen een salaris’.
Misschien is de krapte nog wel het beste voelbaar op platforms als Young Ones, Staffyou en andere online platforms waar jongeren per klus kunnen kijken of ze willen werken en waar de uurlonen oplopen naarmate de klus moeilijker vervulbaar is.
Hoeveel jongeren hebben een bijbaan?
In 2019 – net vóór de pandemie, mind you – concludeerde het CBS dat het aantal scholieren (15-20 jaar) met een bijbaantje gestegen was van 42 procent in 2013 naar bijna 50 procent nu.
Natuurlijk veroorzaakte corona een dip in deze cijfers, waardoor veel flexwerkers even flex thuis op de bank zaten. Maar hoewel recentere cijfers van bv CBS nog niet voorhanden zijn, is wel duidelijk dat er weer volop mogelijkheden zijn. Zoek online op de term ‘bijbaan’ en de aanbiedingen met hoge uursalarissen vliegen je om de oren.
Wat doen jongeren zoal in bijbaantjes? In 2019 stelde het CBS deze top 5 samen, met wat accentverschillen tussen jongens en meisjes. Op hun 13e en 14e mogen jongeren licht niet-industrieel werk verrichten, zoals oppassen en folders bezorgen. Vanaf hun 15e komen daar meer baantjes bij, hoewel er ook dan regels gelden. 16- en 17-jarigen mogen bijvoorbeeld geen gevaarlijk werk doen.
Bron: CBS (2019).
Ook in hun studententijd blijven veel jongeren in deeltijd werken. Sinds de invoering van het leenstelsel in 2015 is het aantal bijbanende studenten toegenomen naar 85 procent, volgens het CBS. En die studenten waaieren qua type baantjes en sectoren nog meer uit en belanden ook in sectoren als de handel, de culturele sector en het onderwijs.
Wat leren jongeren in een bijbaan?
Bijbaners zijn belangrijk voor werkgevers. Maar het werkt ook andersom: werkgevers zijn belangrijk voor opgroeiende jongeren. Voor scholieren en studenten is een bijbaan – en dan vooral het salaris – je weg naar vrijheid. Met je bijbaan kun je eigen keuzes maken over waar je geld aan uitgeeft: eten, uitgaan en kleding. Of minder studieschuld oplopen. Maar de verbintenis gaat verder dan puur financieel: tijdens een bijbaan maken jongeren vormende ervaringen mee: samenwerken in een team, je eerste baas, conflicten op de werkvloer, plannen, op tijd komen, misschien raak je er zelfs wel verliefd? In bijbanen leren jongeren allerlei zaken die ze thuis of op school niet leren. En achter deze eerste ervaringen doemen ook de keuzes voor het grote leven op: wat ga je later doen, welke vervolgopleiding en welk beroep kies je en waarom? Daarmee zijn werkgevers een belangrijke invloedssfeer waarbinnen jongeren zichzelf kunnen ontdekken en ontwikkelen.
Jongeren begeleiden bij hun bijbaan
De krapte op de arbeidsmarkt houdt nog wel even aan. Er stromen meer babyboomers uit dan dat er jongeren instromen. Binnen veel sectoren denkt men dan ook hard na hoe op het netvlies van jonge werknemers te komen. Werkgevers ontwikkelen employer branding strategieën en gaan op social media delen hoe leuk het bij ze is. Allemaal belangrijk en nuttig. Maar hebben zij daarbij de potentie van bijbaners in het vizier? Wij zien dat hier nog veel winst te behalen valt. Hoe wordt een bijbaan meer dan een terugkerend element in de week waarin je je uurtjes draait? Hoe maak je van die vaste zaterdag een feestdag?
Voor de tuinbouwsector verzorgde Youngworks onlangs een reeks workshops, gericht op het beter begrijpen en begeleiden van bijbaners. Deze workshops maken deel uit van initiatief Go Go Greenhouse, om de glastuinbouw naar jongeren beter te profileren. Zoals Jeroen Noot van Gogo Greenhouse onlangs in dit artikel zei: “Vaak komen de jongeren op zaterdag voor het prikken of pellen van bollen. Ze lopen dan vanuit de kantine naar de werkplek en terug en zien niet alle andere facetten van het bedrijf. De gemiddelde VWO’er die zijn of haar vakantiegeld bij elkaar aan het pellen is, wordt daardoor niet geïnspireerd om voor een opleiding of toekomst in de glastuinbouw te kiezen.”
De workshops maakten ons weer duidelijk hoeveel kennisuitwisseling over en een goede begeleiding van jonge medewerkers kan opleveren. Geef jongeren als ze beginnen een tour door het hele bedrijf, zodat ze begrijpen welk radertje zij zijn in welk groter geheel. Neem de tijd voor feedback en complimentjes, en maak ook praatjes met je jonge collega’s over andere zaken zoals school en het weekend. Bied bijbaners die het goed doen gaandeweg extra uitdaging en verantwoordelijkheden. En werk vooral aan de teamspirit. Moet er deze zaterdag even worden doorgewerkt om een order op tijd af te leveren? Betrek het team bij deze uitdaging zodat ze zich gecommitteerd voelen en samen een tandje bijzetten. En trakteer dan bij de lunch op iets lekkers. Het mooie is dat kleine gebaren juist heel goed kunnen werken voor de motivatie en teamspirit van jongeren. En voor hun zelfbewustzijn.
Waarom investeren in jongeren?
En realiseer je dat investeren in de jongste generatie direct doorwerkt op je imago. Als een jonge medewerker een toffe leerzame tijd heeft, zal hij of zij die werkgever niet gauw vergeten. En ook negatieve ervaringen maken veel impact. Hierover praten ze met leeftijdgenoten. Want iedereen is nieuwsgierig hoe het écht is om hier of daar te werken. Jongeren bekijken advertenties, foto’s en filmpjes en vragen zich af: Is het er echt zo gezellig en dynamisch? En je vrienden draag je alleen aan bij een werkgever waar jij en zij het naar hun zin hebben.
Zet de knop om en zie jongeren als meer dan relatief goedkope arbeidskrachten. Op de korte termijn kan het dan lukken bijbaners wat langer aan je binden. Op de iets langere termijn vind je er mogelijk jonge talenten voor een eerste baan na de studie. En op de nog langere termijn werk je aan een ontzettend sterk werkgeversmerk.
Bijbaners verwaarlozen terwijl je jouw bedrijf en sector bij jongeren op de kaart wilt krijgen, is dweilen met de kraan open.
Meer weten over jongeren en de arbeidsmarkt?
Al sinds 1999 werkt Youngworks met een kernteam van onderzoekers, adviseurs en trainers; en met een uitgebreid netwerk, van wetenschappers tot designers aan verschillende vraagstukken rondom jongeren (en hun toekomst). Wil je meer weten over onze expertise op het gebied van arbeidsmarkt? Klik hier. Ook is onze kennis gebundeld in verschillende boeken. Bekijk hier ons aanbod.
Wil jij je met collega’s verdiepen in dit onderwerp? Of wil je verkennen wat dit betekent voor jullie organisatie? Neem dan contact met ons op.