Dit artikel is eerder verschenen in de Marketing Tribune
Rapporten en natuurrampen maken de klimaatcrisis steeds urgenter. Hoe is het voor jongeren om volwassen te worden in deze tijd? Daarover gaat mijn nieuwste boek dat deze maand verschijnt. Jongeren spelen een unieke rol om de omslag te versnellen.
De afgelopen decennia gingen groei in welvaart en wereldbevolking stelselmatig ten koste van onze planeet. Het aantal planten- en dierensoorten dendert achteruit. Wij mensen verbruiken meer, veel meer hulpbronnen en grond dan we nodig hebben. En er is geen plan(eet) B.
Laat ik eerlijk zijn, als jongerenexpert dacht ik lang dat jongeren en duurzaamheid een lastige combinatie was. Waarom jongeren lastigvallen met problemen die zij niet zelf veroorzaakt hebben en die hen in die levensfase meestal nog niet interesseren? De laatste jaren kantelde dit beeld. En in de research voor mijn nieuwe boek Opgroeien terwijl de wereld in brand staat werd me duidelijk hoezeer juist jongeren een belangrijke en unieke rol spelen. Want ook in Nederland zijn vele jonge koplopers allang gestart met impact maken. Geïnspireerd door de transitiewetenschap ging ik op zoek naar leden van deze jonge voorhoede. Jongeren die bewust consumeren – én consuminderen – en anderen hiertoe inspireren. Jongeren die in hun (toekomstige) werk grote ambities hebben. Jonge activisten, die soms zo druk zijn dat zelfs Netflix kijken erbij inschiet. Jonge ondernemers die hun eigen duurzame koers willen bepalen.
Verandermacht
Zelf denken jongeren vaak: ik heb geen invloed, ik draai nog niet aan de knoppen op machtige posities. Maar jongeren hebben meer verandermacht dan ze zelf denken. Want agenderen dat we écht onze levensstijl moeten veranderen, en inspireren door te doén, dat kunnen jongeren als de beste. Allereerst omdat (groot)ouders zich nauw met hen verbonden voelen en volwassenen voor innovatie en inspiratie altijd al naar de jeugd keken. Omdat jongeren nog niet zo vastzitten in gewoontes en tradities en ongebonden vrijuit kunnen praten. Omdat ze energie hebben en ambitie. En misschien nog wel het belangrijkste argument: omdat ze een andere tijdshorizon hebben. Hierdoor hebben ze moreel onmiskenbaar een punt als ze zeggen dat het om hún toekomst gaat. Ze brengen het langetermijnperspectief in dat we collectief hebben veronachtzaamd.
Aan zet
Discussies over verduurzaming spitzen zich vaak toe op de vraag wie aan zet is: de overheid of het individu. Hierover denken ook jongeren uiteenlopend. Zoals Pi, 20 jaar oud en volledig gefocust op bewust leven en consumeren en je omgeving meekrijgen: ‘Ik bedoel, je kunt geld geven aan organisaties zoals Plastic Whale, maar je kunt ook besluiten zelf geen plastic flesjes en tasjes meer te kopen en te letten op microplastics.’ Daartegenover sprak ik jonge klimaatactivisten die gefocust zijn op systeemverandering. Vegetarisch eten, korter douchen; ze doen het heus, maar geloven niet dat dat voldoende het verschil maakt. Zoals Jesse van 15: “Eerst voelde ik me al schuldig als ik aan het douchen was, maar daar ben ik mee opgehouden, want allereerst moeten die grote bedrijven wat doen. Ik doe al veel, en ik voer acties.’”Geen superhelden
Misschien wel het meest opvallende is dat jongeren anders kijken naar de rol van het individu. Alhoewel jongeren zelf vaak moeite hebben met de term influencers, denkt Generatie Z in termen van anderen inspireren en beïnvloeden. Aan de keukentafel bij pa en ma en op de werkvloer in een eerste baan. En via je social: ‘Wij kunnen als Trojaanse paarden grote organisaties van binnenuit veranderen’, zegt Lara (25) over haar eerste baan in de energiesector. Volgens onderzoek van de European Investment Bank gelooft zo’n driekwart (77 procent) van de Europese jongeren (15-29 jaar) dat hun eigen gedrag een verschil kan maken om klimaatverandering tegen te gaan. Als deze groep voornemens gaat omzetten in gedrag kan er een social tipping point ontstaan.
‘Superhelddenken helpt ons niet verder; voor een duurzame toekomst zijn we allemaal aan zet’
Daarbij viel me op hoe de jonge klimaatactivisten er alles aan doen om te voorkomen dat één iemand tot het gezicht wordt gebombarbeerd. Waarom er geen Nederlandse Greta is opgestaan? Hoe graag de media jongeren ook zo positioneren; zelf werken ze er bewust aan om te benadrukken dat het een collectieve beweging is. Erik (15) zegt: ‘Het is best wel vervelend als mensen ons de Nederlandse Greta noemen. Het gaat niet om de persoon, maar om wat we zeggen.’ Een boodschap die de Zweedse Greta ook steevast uitdraagt.
Daarmee houden jongen ons een mooie spiegel voor. Superhelddenken gaat ons immers niet verder helpen. Voor een duurzame toekomst zijn we allemaal aan zet.