In deze nieuwe rubriek ‘Jongerenonderzoek onder de loep’ licht Youngworks actuele onderzoek over jongeren uit. Er verschijnen namelijk voortdurend interessante rapporten die ons meer leren over jongeren. We vatten in deze rubriek de belangrijkste uitkomsten en inzichten voor je samen en vragen elke keer drie mensen om te reageren op de resultaten: een wetenschapper, een professional uit de praktijk én een jongere zelf. In deze editie reageren Lysanne te Brinke (post-doc onderzoeker SYNC lab, Erasmus Universiteit), Laura Polder (docent aan de HvA en sociaal ondernemer) en Bart Vos (pabo-student Hogeschool Windesheim) op een onderzoek van het CBS naar de impact van de coronacrisis op jongeren.
Onderzoek in het kort
Hoe ervaren jongeren de coronapandemie? Wat is de impact van de coronacrisis geweest op jongeren? Over deze vragen verschijnen momenteel meerdere onderzoeken. We lichten in deze editie het interessante onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) uit over de beleving van jongeren (12 t/m 25 jaar) van de coronapandemie en de impact ervan op hun leven. Het CBS ondervroeg hiervoor exact een jaar geleden, van februari tot april 2021, 8.154 jongeren tussen de 12 en 25 jaar.
Wat leert het onderzoek ons?
Bijna de helft (47%) van alle ondervraagde jongeren zegt alleen maar negatieve gevolgen van de coronacrisis op het dagelijks leven te hebben ervaren. Bij de 18-plussers ligt dit percentage met 53% zelfs nog iets hoger. Tegelijk is er ook een grote groep (43%) die zowel positieve als negatieve gevolgen heeft ervaren. Voor 6% pakte de coronacrisis juist (heel) positief uit. Interessant zijn verder de uitsplitsingen naar leeftijd en geslacht (zie hier).
Wat hebben jongeren met name gemist?
Jongeren hebben een veelvoud aan dingen gemist. Van leuke dingen buitenshuis (bioscoop, uit eten, uitgaan) tot afspreken met familie en vrienden thuis tot grote evenementen. Maar ook de dagelijkse en wekelijkse bezigheden als naar school of werk gaan en sporten, werden erg gemist.
Jongvolwassenen hebben over de hele linie meer activiteiten gemist dan de tieners. Zo heeft 55% van de 18- tot 25-jarigen grote evenementen gemist versus 35% van de 12- tot 18-jarigen. Dit klinkt ook wel logisch; boven de 18 hebben jongeren doorgaans een grotere actieradius.
Meer stress
Tot slot geven de jongeren veel blijk van stress. Bijna de helft (48%) van de jongeren die onderwijs volgen, geeft aan meer stress te hebben gehad over hun opleiding. Interessant is ook dat 17% juist minder stress heeft ervaren dan ervoor.
Ook bij werkende jongeren zien we een toename in stress. Bijna een kwart (24%) van de werkende jongeren heeft meer stress op of over het werk ervaren. Jongeren met een bijbaan ervaarden minder stress dan jongeren met een vaste baan.
Laura Polder, sociaal ondernemer en docent bij de HvA
Wat herken jij van de resultaten?
‘Ik zie bij mijn studenten, die vooral 18+ zijn, vooral gelatenheid. Ze hebben een korte concentratieboog, zijn een beetje zoekende. Veel jongeren zitten in een soort overlevingsmodus: geen bijbaantje, weer thuis wonen, niet uitgaan, online les; hun leven staat voor hun gevoel stil. Hun wereldje is best wel klein geworden. En social media helpen daar absolúút niet bij. Al die influencers die in Dubai gewoon verder gaan met hun leventje; die vergroten de extremen alleen maar.
Dat jonge mannen meer negatieve gevolgen ervaren dan vrouwen, verbaast me ook niet. Meiden hebben meer een cultuur van afspreken en praten, via facetime of op iemands kamertje. Jongens praten niet zo makkelijk als het minder goed gaat. En dan werd vorig jaar ook nog de straat als ontmoetingsplek afgepakt; waar spreek je dan nog af?’
Deze cijfers zijn gemeten tijdens het voorjaar van 2021. Welke ontwikkelingen heb jij sindsdien gezien?
‘Ik zag vooral veel angst: we gaan toch niet wéér zo lang dicht? Gelukkig duurde de laatste lockdown niet lang. De maatschappij lijkt ook meer oog te hebben voor jongeren en hun zorgen. Daar ben ik blij om. Veel jongeren denken inmiddels: waar moet ik de energie vandáán halen?’
Sommige jongeren beleefden de coronatijd ook als (heel) positief. Waar kan ‘m dat volgens jou in zitten?
‘Ze konden gelegitimeerd even bijkomen van de prestatiegerichte maatschappij; veel slapen en ontspannen. En er ontstonden nieuwe vrijheden. Ik heb een student die veel stress ervaart bij het naar school gaan. Voor haar was het lekker om thuis te studeren en zelf het ritme te bepalen.’
Wat hebben volgens jou door de coronapandemie geleerd over de mentale gezondheid van jongeren?
‘De vraag naar mentale support wordt steeds groter. Ik zie een hoop druk en problemen. Meiden zijn doorgaans meer bezig met: hoe word ik de beste versie van mezelf, en hoe word ik gelukkig? Jongens maken zich vooral druk over het leven ná de studie. Dan begint voor hun gevoel het keurslijf. Gekoppeld aan vragen als: hoe vind ik dan een woning, een baan, vrienden? Hoe ga ik dat realistisch doen?
En dat zijn echt niet allemaal grote ggz-vragen; ik denk dat jongeren elkaar meer peer-to-peer kunnen steunen. Want iedereen heeft weleens zorgen en wil gewoon gehoord en erkend worden.’
Bart (23) pabo-student aan Hogeschool Windesheim
Hoe was de coronapandemie voor jou?
‘Ik ben altijd een positivo. Van nieuwe situaties probeer ik iets van te maken. Bij corona dacht ik ook vaak: wat kan er wél? Natuurlijk was het jammer dat ik niet kon uitgaan en was die avondklokrace soms gedoe, maar ik heb afgelopen jaar bijvoorbeeld veel nieuwe steden en dorpen bezocht. Het scheelt wel dat ik sinds een jaar een relatie heb.
Voor school moest ik ook wel improviseren. We hebben op school bijvoorbeeld faciliteiten voor creatieve opdrachten met papier en verf, nu ging ik thuis met fotografie experimenteren. Het scheelt wel dat ik al wat ouder ben dan veel klasgenoten. Ik wíl echt leren.’
Veel jongeren noemen negatieve gevolgen. Wat merk jij daarvan om je heen?
‘Veel medestudenten staan in de wachtrij bij de ggz of zijn gestopt met de opleiding. Ze kunnen de motivatie niet meer vinden, zien het niet meer zitten. Ik heb een paar keer geprobeerd erover te praten, maar de meesten waren al zo ver afgehaakt dat dat niet werkte. Ik ben vaak een kartrekker, maar nu merkte ik echt weerstand.
Ik zie bij jongeren ook veel schaamte. Zo van: anderen lukt het wel en mij niet. Maar het is zó niet raar als het nu even niet lukt. Dat probleem hebben zoveel mensen. En de druk op jongeren is sowieso hoog: kamernood, studieschuld; hoge verwachtingen vanuit maatschappij. Neem gewoon de tijd, zou ik willen zeggen.’
Wat moet er gebeuren volgens jou?
‘Het belangrijkste is dat kundige, deskundige mensen echt even luisteren. Dat hoeven echt niet allemaal gediplomeerde hulpverleners te zijn, gewoon iemand die vanuit een ander licht kijkt en waar je je verhaal kwijt kunt. Veel jongeren zitten nu opgesloten in zichzelf en zijn best wel schuw geworden.
Ik loop ook stage in het mbo. Die studenten zijn ongeveer even oud als ik. Ik vind het superleuk als ze met een big smile de klas uitgaan. Ik deel ook dingen van mezelf die ik moeilijk vind, bijvoorbeeld als ik een rotdag had of mijn deadline niet haal. Ieder verhaal is uniek, maar het helpt als je het deelt met elkaar.’
Lysanne te Brinke, postdoctoraal onderzoeker aan het SYNC lab van de Erasmus Universiteit
Hoe duid je de resultaten uit dit onderzoek?
‘De cijfers zijn heel herkenbaar en de conclusies komen overeen met ons eigen onderzoek naar de impact van de coronacrisis op het welzijn van jongeren. Vanuit panelsessies bij YoungXperts waar we jongeren als experts betrekken bij het onderzoek, herken ik de alarmerende signalen bovendien in de persoonlijke verhalen van deelnemers. Daarbij heb je in elk type onderzoek te maken met selectieve respons. Ook in dit onderzoek van het CBS reageerden meer vrouwen en meer jongeren met hogere opleidingsniveaus. Wij zien dat als je inzoomt op jongeren die al te maken hebben met veel stressoren, zoals problemen in het gezin of financiële stress, de negatieve gevolgen een stuk groter zijn. En tot slot de nuance: ook wij zien dat er niet alleen negatieve gevolgen van de coronacrisis zijn.’
Deze cijfers zijn gemeten tijdens het voorjaar van 2021. Welke ontwikkelingen heb jij sindsdien gezien?
‘Wij zijn in mei 2020 gestart met een onderzoek onder 10- tot 26-jarigen, waarin we dezelfde groep jongeren een langere tijd volgen. In het begin zagen we dat met name de 18-plussers worstelden met negatieve emoties. Later nam dat negatieve effect over alle leeftijden toe: gevoelens van kracht namen af, gevoelens van depressiviteit namen toe. Dit zou je kunnen interpreteren als een stapeleffect: hoe langer de pandemie duurt, hoe groter de negatieve gevolgen op het welzijn van jongeren.’
Jonge mannen (18-25 jaar) scoorden in dit onderzoek hoger op negatieve gevolgen dan jonge vrouwen in die leeftijd.
‘Ja, dat is opvallend en het is mij ook niet helemaal duidelijk hoe groot dit verschil was. Wij zien dit verschil niet in onze onderzoeken. Jonge mannen scoorden bij ons eerder hoger dan jonge vrouwen op krachtige emoties als: ‘ik voel me vol energie’ of ‘ik voel me levendig’. Daarbij is vanuit de literatuur bekend dat in deze levensfase meiden over het algemeen vaker internaliserende problemen (zoals depressieve gevoelens) hebben dan jongens.’
De cijfers laten ook zien dat jongeren de pandemie verschillend beleven. Is dat herkenbaar?
‘Zeker! In het begin van de pandemie zagen we dat een relatief groot deel van de jongeren zich beter voelde dan vóór de lockdown, mogelijk omdat een aantal stressfactoren – zoals druk van je ouders of van jezelf – afnam en er meer ruimte en tijd ontstond voor jezelf en je familie.
Verder viel ons op dat de behoefte van jongeren om bij te dragen aan de maatschappij is toegenomen tijdens coronacrisis. Juist nú willen jongeren meedenken over oplossingen en hun steentje bijdragen. Jongeren die actiever zijn geworden, voelen zich ook beter. Zoals de studenten die het initiatief Lieve Mark zijn gestart. Hier gaan wij verder induiken de komende tijd. Als jongeren meer de kans zouden krijgen om hun stem te laten horen, op school en allerlei andere plekken, zijn ze dan ook meer beschermd tegen negatieve gevolgen?’
Wat leren we door de coronapandemie over de mentale gezondheid van jongeren?
‘De adolescentie is zó belangrijk voor je ontwikkeling. Die tijd kun je niet zomaar inhalen. Nu het al twee jaar duurt zien we een stapeling van negatieve effecten en gemiste kansen.
Verder zien we hoe een mondiaal probleem als corona andere problemen onder een vergrootglas legt: stress in je familie, sociale ongelijkheid; jongeren met meer problemen en stressfactoren worden extra hard geraakt.’
Meer info over het onderzoek van het SYNC lab.
Meer weten?
Meer over ‘jongerenonderzoek onder de loep’
Youngworks is een onderzoek- en adviesbureau, gespecialiseerd in jongeren als doelgroep. Naast het zelf uitvoeren van jongerenonderzoek en adviestrajecten houden de jongerenexperts van Youngworks ook nauw in de gaten wat er zoal wordt gepubliceerd door bijvoorbeeld wetenschappers en instanties. Tweemaandelijks verschijnt daarom onze rubriek ‘Jongerenonderzoek onder de loep’, lees hier de reeds verschenen artikelen van ‘jongerenonderzoek onder de loep’.
Heb je tips voor een recent jongerenonderzoek dat wij onder de loep kunnen nemen? Altijd welkom! Mail dan naar: yvonne@youngworks.nl