Onlangs deelden we op onze blog zes tips die bijdragen aan een betere communicatie met jongeren. Daarbij kwam de term ‘reparatiereflex’ ook voorbij. Deze valkuil komt vaak aan bod in trainingen die ik geef. In dit artikel leg ik je uit wat de reparatiereflex is, wat de impact hiervan is op jongeren en hoe je het kan voorkomen.
Wat is de reparatiereflex?
Om te beginnen: iedereen doet het weleens. En vaak gebeurt het onbewust. De reparatiereflex is een reactie in een gesprek die goedbedoeld is, maar… averechts werkt. Iemand die een reparatiereflex geeft, wil het probleem van de ander snel oplossen – repareren – zonder echt stil te staan bij de oorzaken ervan. Je wilt de ander echt helpen of bent op zoek naar directe voldoening. Daarbij sla je de eerste en belangrijkste stap even over, namelijk dat een jongere zijn of haar verhaal kan delen en dat jij aandachtig luistert. Wat zijn de gevolgen van deze reparatiereflex, met name voor jongeren?
De impact op jongeren
Het jongerenbrein en vooral de cognitieve hersennetwerken zijn zoals je weet volop in ontwikkeling. Hierdoor hebben jongeren (nog) moeite met ondermeer doelen stellen, plannen, keuzes maken en structureren. Vaak hebben emoties wat meer de overhand, wat kan resulteren in bijvoorbeeld impulsief gedrag, weinig concentratie en focus en de wens dat alles leuk moet zijn.
Deze ontwikkeling die alle jongeren doorlopen, resulteert in de praktijk (zowel in de klas als op de werkvloer) soms tot uitdagende situaties voor iedereen die met jongeren samenwerkt. Iemand komt bijvoorbeeld voor een derde keer te laat, terwijl je al een paar keer een waarschuwing hebt gegeven.
“Waarom kom je nou iedere keer te laat? Kun je niet gewoon een wekker kopen ofzo?”
Je begrijpt dat wanneer mensen vanuit de reparatiereflex reageren, dit voor jongeren die sneller vanuit hun emoties reageren gevolgen heeft. Je draagt immers een oplossing aan, terwijl de jongere het zelf mogelijk niet eens als een ‘probleem’ ziet. Zoals in het voorbeeld hierboven, dat trouwens ook een oordeel en aanname bevat. En dat is precies waar het met de reparatiereflex vaak misgaat. Meestal is het advies of de tip die je jongeren wilt geven goedbedoeld, maar door de snelheid voelen zij zich niet gehoord. Bovendien werkt de oplossing die je aandraagt ook niet, omdat het niet vanuit de jongere zelf komt.
Hoe herken je je de reparatiereflex bij jezelf?
Nogmaals, iedereen reageert weleens vanuit een reparatiereflex. Door je bewust te worden hiervan en te herkennen wanneer je het toepast, kun je eerste stappen zetten naar reflectief luisteren. Hoe herken je een reparatiereflex bij jezelf?
- Oordelen
Dit kan verbaal of non-verbaal zijn. Het is waarneembaar dat je een mening hebt over hetgeen dat je wordt verteld. - Meteen een oplossing aandragen. Je legt snel verbanden en wil je ervaring en je netwerk inzetten om te helpen.
- Ongevraagd advies: “Wat bij mij heel goed heeft gewerkt…”
- Waarschuwen: “Als je zo doorgaat dan…”
- Overtuigen: “Geloof mij nou maar…”
Laten we met twee fictieve voorbeelden kijken of je de reparatiereflex herkent.
Voorbeeld 1:
Een student kampt sinds een paar maanden met paniekaanvallen. Op weg naar school, zijn bijbaantje of ook thuis kan het hem zomaar aanvliegen. Meestal zakt het na een tijdje weer. Als hij eindelijk de stap heeft durven zetten om het te bespreken met een stagebegeleider waar hij een klik mee heeft, komt die gelijk met praktische oplossingen: let goed op je ademhaling, minder met koffie en alcohol (daar is de stagebegeleider zelf mee gestopt i.v.m. stress) en ontspan! De student hoort het advies aan en vertrekt met het gevoel dat hij niet echt gehoord is.
Bovenstaand fictief voorbeeld bevat ongevraagd advies en er wordt direct een aantal oplossingen aangedragen.
Voorbeeld 2:
Een jonge medewerker werkt bij een groot bedrijf en heeft een vervelende ervaring gehad met haar leidinggevende collega. Ze heeft een collega in vertrouwen genomen en haar hierover gesproken. Zij stuurt haar direct door naar HR. Als ze eenmaal heeft uitgevonden welke HR-medewerker gaat over haar afdeling, probeert zij een afspraak te maken. Tijdens de afspraak vertelt de jonge medewerker wat er is gebeurd en dat het niet de eerste keer was. Haar HR-collega reageert dat ze hier zelf ook weleens last van heeft gehad en dat ze zich er beter niks van aan kan trekken. Ook waarschuwt en probeert ze de jonge medewerker te overtuigen dat wanneer ze dit officieel wil melden, dit een lang en slopend proces is. De jonge medewerker bedankt de HR-collega voor haar tijd en vertrekt. Ze merkte dat ze tijdens de reactie van haar collega bevroor, en de tijd toen maar heeft uitgezeten. Ze voelt zich niet gehoord en gezien in iets dat haar emotioneel erg raakt.
Bovenstaand fictief voorbeeld bevat een oordeel, ongevraagd advies, een waarschuwing, een overtuiging en direct een oplossing.
Reacties vanuit de reparatiereflex kunnen gevolgen hebben op verschillende aspecten in het leven van jongeren:
- De reparatiereflex kan leiden tot oppervlakkige benaderingen van mentale gezondheidsproblemen. Zoals je ook in bovenstaande voorbeelden kunt lezen zijn beide jongeren niet gesteund in wat zij doormaken. Een gemiste kans om iemand te steunen, dieperliggende problemen te bespreken en de mentale veerkracht van deze jongere te versterken.
- De reparatiereflex kan ook van invloed zijn op de manier waarop jongeren omgaan met sociale interacties. Snelle oplossingen kunnen leiden tot oppervlakkige relaties, waarbij het dieper verbinden en begrijpen van anderen wordt verwaarloosd. Bovenstaande jongeren zullen je waarschijnlijk niet nog een keer vragen om advies en misschien heeft ook hun vertrouwen wel schade opgelopen.
Van reparatiereflex naar reflectief luisteren: de eerste stap is bewustwording!
“Hoe komt het dat je vaak te laat bent? Wat zou jij eraan kunnen doen?”
Maar hoe moet het dan wél? Om de reparatiereflex te doorbreken is dialoog essentieel. Echt luisteren. Eerst moet er ruimte zijn voor erkenning. ‘Goh, wat vervelend. Ik zie dat het je raakt.’ Daarna kun je het probleem en de oorzaken en gevolgen exploreren, voordat iemand toekomt aan mogelijke oplossingen. Maar alles staat of valt met het maken van goede verbinding. Door je bewust te worden van het reparatiereflex en echt te gaan luisteren zul al snel veel progressie maken, dit kan in eerste instantie tot ongemak leiden maar dat is oké!
Je kunt nu al aan de slag met dit stappenplan:
- Herkennen dat je het doet.
- De neiging die je voelt om meteen te willen adviseren of helpen leren uit te stellen.
- Oefening baart kunst, pas een alternatief toe. Denk aan het toepassen van een belangrijke basis gespreksvaardigheid als LSD (luisteren, samenvatten en doorvragen).
Wil je meer weten over de reparatiereflex en wil je oefenen in gespreksvoering met jonge trainingsacteurs?
In onze training ‘communiceren met jongeren’ oefenen we diverse gesprekstechnieken hoe je de beweging maakt van de reparatiereflex naar reflectief luisteren. We nemen hierin ook bovenstaand stappenplan uitgebreider met je door!
Meer weten over betere communicatie met jongeren? Lees dan deze 6 tips! Of neem contact op met onze trainer!
Meer over jongeren
Al sinds 1999 werkt Youngworks met een kernteam van onderzoekers, adviseurs en trainers; en met een uitgebreid netwerk, van wetenschappers tot designers aan verschillende vraagstukken rondom jongeren (en hun toekomst). We schrijven regelmatig blogs en longreads, bekijk hier onze blogs. Ook is onze kennis gebundeld in verschillende boeken. Bekijk hier ons aanbod.
Wil jij je verdiepen in jongeren als doelgroep? Overweeg dan zeker eens onze basisopleiding! Wil jij je met collega’s verdiepen in dit onderwerp? Of wil je verkennen wat dit betekent voor jullie organisatie? Neem dan contact met ons op.