Aanleiding: Jongeren bewegen structureel minder na overstap van vmbo naar mbo
Rond de overstap van een vmbo- naar een mbo-opleiding verandert er veel voor jongeren: nieuwe klasgenoten, een andere manier van lesgeven en een nieuwe school in een andere stad. De overstap zet ook veranderingen in gang in sport- en beweeggedrag. Uit cijfers blijkt dat jongeren structureel minder bewegen na de overstap van vmbo naar mbo. Bovendien voldoet slechts 9% van de mbo-studenten van 15-17 jaar en 51% van 18+ mbo-studenten aan de beweegrichtlijnen.
Deze cijfers waren aanleiding voor Kenniscentrum Sport & Bewegen om meer inzicht te verkrijgen in de factoren die meespelen tijdens deze overstap van vmbo naar mbo. Kenniscentrum Sport & Bewegen vroeg Youngworks om exploratief kwalitatief onderzoek te doen onder deze doelgroep. Wat verandert er voor jongeren tijdens deze periode? En welke impact heeft dit op hun sport- en beweeggedrag? Op basis van de inzichten uit het onderzoek ontwikkelt Kenniscentrum Sport & Bewegen kennisproducten voor professionals die in direct contact staan met jongeren uit het mbo, zoals studieloopbaanbegeleiders, werkgevers en jongerenwerkers.
Vraag
Wat is de impact van de overstap van vmbo naar mbo op het beweeg- en sportgedrag van jongeren?
Aanpak van het onderzoek
We voerden individuele online interviews met 20 mbo’ers van niveau 3 en 4 uit heel Nederland. We spraken met eerstejaars mbo-studenten: hoe ervaren zij de overstap waar ze momenteel in zitten? Daarnaast blikten we met tweedejaars mbo-studenten terug op hun overstap.
In de gesprekken kwamen onder andere de volgende onderwerpen aan bod:
- Hoe ervaren jongeren de overstap van vmbo naar mbo?
- Wat verandert er voor mbo’ers tijdens deze overstap?
- Wat is de impact van de overstap op beweeg- en sportgedrag?
Inzicht: Minder energie om te bewegen doordat overstap naar mbo veel onzekerheid meebrengt
Het onderzoek maakt ten eerste duidelijk dat de overstap veel onzekerheid en stress met zich meebrengt voor jongeren: reizen naar een nieuwe school, een andere manier van lesgeven, nieuwe vrienden. De school verwacht veel zelfstandigheid van de jongeren; in het maken van huiswerk, maar ook het regelen van praktische zaken. Dat waren ze niet gewend op het vmbo. Door deze onzekerheid en stress, in combinatie met de lange schooldagen en intensieve praktijkdagen, houden ze weinig energie over om te sporten.
Ten tweede is het voor jongeren op het mbo lastiger om gezamenlijk te sporten. Na de overstap verwateren sommige vriendschappen. En samen sporten met nieuwe klasgenoten gaat moeizaam, omdat ze vaak niet bij elkaar in de buurt wonen. Sommige jongeren stoppen met hun teamsport omdat ze sportlessen op vaste tijden lastig kunnen combineren met lange schooldagen. In je eentje sporten voelt voor jongeren ongemakkelijk. Bovendien vinden ze het lastig om zichzelf hiervoor te motiveren. De drempel om een nieuwe sport uit te proberen is hoog.
“Ik ben gestopt met teamsport, zodat ik geen wedstrijden meer had en op zaterdag kon werken.”
– Meisje, mbo jaar 1, 17 jaar
Tot slot hebben veranderingen in de schoolomgeving impact op het beweeggedrag van jongeren tijdens schooltijd. Vmbo-scholen stimuleren beweging door gymlessen, pingpongtafels en basketbalveldjes. Op veel roc’s ontbreken deze mogelijkheden en wordt er geen gymles meer gegeven. Bovendien hebben roc’s, in tegenstelling tot hogescholen en universiteiten, weinig tot geen sportfaciliteiten. En door het gratis studenten-ov reizen jongeren vaker met het openbaar vervoer, zowel naar school als in hun vrije tijd.
Typologie met 4 type jongeren
Ook bevat het rapport een typologie van jongeren die verschillen in hun beweeggedrag, beleving en motivatie. We onderscheiden 4 typen met elk andere drempels en drijfveren:
- De diehards: zij zijn gemotiveerd en bewegen voor de gezondheid. Zij sporten 3 tot 5 keer per week.
- De socialen: zij doen graag aan teamsport, wat door de overstap naar het mbo niet meer haalbaar is.
- De perfectionisten: zij ervaren stress en onzekerheid door de overstap naar het mbo, waardoor ze geen tijd, energie en motivatie over hebben om te sporten en bewegen.
- De relaxers: zij zijn niet gemotiveerd, bewegen zit (nog) niet in hun systeem.
De onderzoeker over dit traject
Dit onderzoek werd uitgevoerd door Suzanne Dölle en Ruby de Nijs.
‘Wat mij verbaasde is de zelfstandigheid die plots verwacht wordt van de jongeren tijdens deze overstap. Jongeren worden niet meer aan de hand meegenomen met huiswerk, plannen, het regelen van schoolboeken. Ze reizen ver met het ov, lopen lange dagen stage. Bewegen heeft daarbij niet voor iedereen prioriteit. Jongeren op havo en vwo worden pas later met deze stap geconfronteerd.’ – Onderzoeker Ruby de Nijs
Resultaat
Tijdens de Week van de Motoriek 2022 presenteerde Kenniscentrum Sport & Bewegen de belangrijkste resultaten uit het onderzoek in een inspirerende kennissessie over jongeren & bewegen. Daarnaast heeft Kenniscentrum Sport & Bewegen een infographic gepubliceerd op basis van de belangrijkste inzichten uit het onderzoek. Tot slot organiseert Kenniscentrum Sport & Bewegen naar aanleiding van deze resultaten een interactieve online sessie met onderwijsprofessionals. Met als doel om de praktische vertaalslag te maken: wat kun jij met deze resultaten?
Meer weten?
Het volledige onderzoeksrapport van Youngworks is te lezen op de website van Kenniscentrum Sport & Bewegen. Hier vind je alle bevindingen over het veranderende beweeggedrag van de beginnende mbo-studenten, en maak je verder kennis met de 4 typen studenten.