Begrijpen van een nieuwe generatie jongeren
Generatie Z – ook wel Gen Z genoemd en geboren tussen 2000 en 2015 – wordt gekenmerkt als tech-savvy, maatschappelijk betrokken, mondig en ondernemend. Maar ook als onzeker over de toekomst, kwetsbaar, zelfgericht, smartphoneverslaafd en communicatieschuw. Prikkelende labels, die naast een dynamisch vooral een onduidelijk en tegenstrijdig beeld van deze generatie schetsen. Niet vreemd dus dat het gedrag en het denken van Generatie Z voor veel mensen een mysterie is. Ik vraag me wel eens af: is dit onbegrip groter dan bij voorgaande generaties jongeren?
Verwondering als startpunt
Allereerst een geruststellende constatering: onrust en onbegrip over nieuwe generaties is van alle tijden. Eind jaren ‘50 stelde de Nederlandse overheid bijvoorbeeld een onderzoekscommissie in om het rebelse gedrag en de slechte manieren van jongeren in die tijd beter te begrijpen. Bekijk hier een aflevering van Andere Tijden over de Verwildering der Jeugd.
Niks nieuws dus, de verwondering die er is over Generatie Z. Het is altijd al een uitdaging voor volwassenen geweest om het gedrag van nieuwe generaties jongeren te begrijpen. Waar komt dit door?
Twee kenmerken van jonge generaties
Het ‘anders’ zijn van jonge generaties komt voort uit twee belangrijke kenmerken. Kennis van deze kenmerken helpt ook om Generatie Z beter te begrijpen.
-
Het is een groep jongeren: nog volop in ontwikkeling
Wanneer we spreken over ‘de jeugd van tegenwoordig’ is het verleidelijk om in alles wat ze doen en denken iets nieuws te zien. Veel van wat jongeren doen is echter een gevolg van de tijdloze biologische en psychologische ontwikkelprocessen die jongeren altijd al doormaakten en -maken. Ook voor Generatie Z geldt: veel van wat ze doen en denken valt in de categorie ‘oude wijn in nieuwe zakken’. Ja, concentreren is lastig voor Generatie Z, maar was jij ook niet direct afgeleid wanneer thuis de telefoon ging terwijl jij je huiswerk zat te maken aan de keukentafel? Een puberbrein in ontwikkeling is nu eenmaal impulsgevoelig. En ja, Generatie Z is op social media veel bezig met de zoektocht naar aansluiting bij en bevestiging van leeftijdsgenoten. Maar deed jij vroeger niet hetzelfde op het schoolplein en bij de sportclub? Jongeren bevinden zich in de adolescentie, de fase tussen kind zijn en volwassen worden, en leunen in die levensfase sterk op leeftijdsgenoten – hun peers – om grip te krijgen op de wereld om zich heen. Elke adolescent wil zich veilig en geaccepteerd voelen binnen de peergroup. We moeten ons dus allereerst in deze tijdloze behoeften verdiepen, die voortkomen uit de biologische en psychologische ontwikkeling van jongeren.
Hoe logisch dit ook klinkt; dit blijkt in de praktijk toch vaak uitdagend. Als volwassenen zijn we tenslotte al verder in onze ontwikkeling, waardoor we op momenten moeite hebben om de tijdloze ontwikkelbehoeften van Generatie Z te herkennen en erkennen. Daarbij zien we steeds nieuwe en (ogenschijnlijk) verrassende uitingsvormen van deze behoeften. Die wereld is immers nu anders dan 15, 30 of 50 jaar geleden. Hierdoor kan Generatie Z als een vreemde, verrassende generatie op ons overkomen. En dat brengt ons bij het tweede kenmerk van jonge generaties:
-
Jongeren zijn een afspiegeling van de tijdgeest: beïnvloed door hun directe omgeving
Jongeren tussen de 10 en 25 jaar bevinden zich in de zogeheten ‘formatieve jaren’. In deze vormende periode ligt het hittepunt van hun proces van identiteitsontwikkeling. Ze onderzoeken hun positie in de wereld en experimenteren met verschillende ideeën, waarden en overtuigingen. Zo leggen ze de basis voor hun verdere persoonsvorming: de waarden die ze in deze periode omarmen, klinken door in de rest van hun leven.
In deze beïnvloedbare periode ontwikkelen jongeren zich in interactie met hun omgeving. Hoe die omgeving eruitziet en welke ontwikkelingen daar plaatsvinden, beïnvloedt direct hun persoonsvorming. Uiteraard ziet ieders omgeving er net wat anders uit en ontwikkelt iedereen zich dus ook op een eigen, unieke manier. De generatietheorie stelt echter dat een groep mensen die in dezelfde periode haar formatieve jaren doorloopt (bijvoorbeeld de jaren ’10), in een afgebakende regio (bijv. Nederland) zich moet verhouden tot dezelfde maatschappelijke situatie, normen en ontwikkelingen. Deze gedeelde omgeving drukt een stempel op de ontwikkeling van de groep. Op hun levensloop, als gevolg van ‘concrete’ maatschappelijke kenmerken zoals de economische omstandigheden en het studie- en werkperspectief. En op de ontwikkeling van hun waarden, hun waardeoriëntatie, onder invloed van de dominante thema’s en ideeën binnen de samenleving.
In de interactie met de huidige tijdgeest ontstaan de verschillen tussen Generatie Z en eerdere generaties jongeren. Gen Z groeit tenslotte op in de jaren ’10 en ’20, een turbulente tijd in veel opzichten. Neem de coronapandemie, klimaatcrisis en de toenemende polarisatie en sociale ongelijkheid. Wie Generatie Z beter wil begrijpen, zal naast oog voor de tijdloze ontwikkelbehoeften, dus ook moeten kijken naar de invloed van actuele maatschappelijke ontwikkelingen en uitdagingen.
Onvermijdelijke onduidelijkheid
Maar…. dan ben je er nog niet. Ook met dit denkkader in je in het achterhoofd blijft het begrijpen van Generatie Z namelijk een uitdaging. Deze generatie staat – zoals benoemd in de inleiding – bol van de tegenstrijdigheden en verschillen. Ja, jongeren verhouden zich tot dezelfde maatschappelijke ontwikkelingen. Maar… ze gaan hier niet allemaal op dezelfde manier mee om. Ze vertalen dit niet op dezelfde manier naar hun persoonlijke waarden, overtuigingen en gedrag. Pas dus op met snelle conclusies over deze generatie die eendimensioneel van aard zijn: niet alle jongeren kunnen geen dag zonder hun smartphone, starten ambitieus hun eigen onderneming of voeren bevlogen actie op eigentijdse maatschappelijke uitdagingen als duurzaamheid, inclusiviteit en economische ongelijkheid. In onze onderzoeken spraken wij dit jaar bijvoorbeeld zowel met jonge veganisten voor wie de duurzame transitie niet snel genoeg kan én met jonge automonteurs die de transitie naar elektrische auto’s liever afremmen dan omarmen. En we spraken hbo-studenten die online colleges als een praktische bevrijding ervaren én met studenten die het liefst geen seconde thuisonderwijs meer volgen.
Een prikkelend voorbeeld van tegenstrijdige overtuigingen binnen Generatie Z is bijvoorbeeld de ophef onder leerlingen over de regenboogtrap op de Gerrit Komrijschool in Winterswijk. Deze oproep tot inclusiviteit oogstte vooral polarisatie.
Jongeren reageren allemaal net een beetje anders op gebeurtenissen in de wereld om hen heen, door individuele verschillen in context en referentiekader én doordat ze op verschillende punten in hun biologische en psychologische ontwikkeling staan. Een generatie is nooit een homogene groep van gelijken.
Verwondering als startpunt van begrip
Heeft het – gezien de onvermijdelijke verschillen – dan wel zin om Generatie Z als een groep te beschouwen? Is het waardevol om hen af te zetten tegen andere, oudere generaties? Wij denken van wel. Wat er speelt in de wereld om ons heen, klinkt namelijk enorm helder door in het denken en het gedrag van Generatie Z. Maatschappelijke ontwikkelingen komen – door een gebrek aan eerdere ervaringen en een beperkt referentiekader – rauw bij ze binnen. Subtiele maatschappelijke verschuivingen leiden zo tot duidelijk waarneembare trillingen binnen jongerencultuur. Deze tonen waar onze samenleving naartoe beweegt.
Ik vergelijk het wel eens met een seismograaf. Zoals een seismoloog een seismograaf gebruikt om de trillingen in onze aarde te registeren, kunnen wij kijken naar de (verschillende) ideeën en het gedrag van Generatie Z om de beweging van onze samenleving te volgen. Wat jongeren doen en zeggen is altijd divers, vaak verrassend, regelmatig vermakelijk, en soms angstaanjagend. Maar bovenal schetst het de contouren van de samenleving van morgen. Dat maakt begrip van Generatie Z zo belangrijk. Het helpt ons om grip te houden op de complexe, diverse wereld waarin we allemaal leven. Het is noodzakelijk om mee te bewegen met onze tijd én om – als invloedrijke volwassenen – eventueel bij te sturen waar nodig.
Dit artikel is onderdeel van een reeks artikelen van Rutger van den Berg, meer lezen? Houdt hiervoor Rutger’s auteurpagina in de gaten. In deel 2 van deze serie duiken we in de concrete verschillen en (schijnbare) tegenstrijdigheden binnen Gen Z en verkennen we wat dit zegt over de wereld waarin zij opgroeien. De wereld die wij mede vormgeven.
Wil jij na het lezen van dit artikel werken aan je begrip voor jongeren?
Overweeg dan eens onze Basisopleiding: Jongeren als Doelgroep. In deze basisopleiding ga je deze vraag vanuit de belevingswereld van jongeren beantwoorden.
- Met de opgedane kennis ga je jouw jonge doelgroep nog beter begrijpen.
- We bieden input en opdrachten die je helpen bij het reflecteren op jouw strategie en aanpak richting jongeren.
- Je ontwikkelt nieuwe ideeën en invalshoeken om jongeren nog beter te bereiken.
Meer over jongeren
Al sinds 1999 werkt Youngworks met een kernteam van onderzoekers, adviseurs en trainers; en met een uitgebreid netwerk, van wetenschappers tot designers aan verschillende vraagstukken rondom jongeren (en hun toekomst). We schrijven regelmatig blogs en longreads, bekijk hier onze blogs. Ook is onze kennis gebundeld in verschillende boeken. Bekijk hier ons aanbod.
Wil jij je met collega’s verdiepen in dit onderwerp? Of wil je verkennen wat dit betekent voor jullie organisatie? Neem dan contact met ons op.