Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) bracht recent opvallende nieuwe cijfers naar buiten over werkende jongeren: jongeren tussen de 15 en 25 jaar werken meer dan ooit! Generatie Z is opvallend vertegenwoordigd op de werkvloer. Vergeleken met voorgaande generaties én vergeleken met leeftijdsgenoten in andere landen zijn jongeren kampioen bijverdienen.
Niet alleen zijn er meer jongeren met een bijbaan; ze werken gemiddeld ook meer uren per week. Wat drijft jongeren om zoveel te werken, en wat zijn de voor- en nadelen van een bijbaan voor jongeren? In dit artikel duiken we in de impact van bijbanen op jongeren en bespreken we de voor- en nadelen.
De cijfers: De opkomst van werkende jongeren
Eerst even de cijfers: Volgens het CBS heeft maar liefst 72% van de jongeren tussen de 15 en 24 jaar nu een bijbaan. Dit is ruim 10 procentpunt meer dan tien jaar geleden. Vooral onder 23- en 24-jarigen is het percentage werkende jongeren hoog. Maar de grootste stijging is te zien bij 15-jarigen, waar het percentage met bijna 20 procentpunt steeg van 35,8 naar 54,8%.
De cijfers geven een mooi genuanceerd beeld dat Generatie Z lui zou zijn. In dit licht kwamen we in de media grappige inhakers tegen. Uitzendbureau Young Capital publiceerde een artikel met de titel ‘Hey boomer, jongeren werken harder dan jij!’
Waarop horecaondernemer Yon Wip op Radio 1 tegengeluid gaf met zijn uitspraak: ‘Er is een verschil tussen aanwezig zijn en werken.’ Kortom: de cijfers roepen allerlei reacties op.
Voordelen die bijbanen kunnen opleveren voor jongeren
Maar waarom werken Nederlandse jongeren zoveel? Om antwoord te krijgen op die vraag, moeten we allereerst kijken naar voordelen die deze bijbaantjes voor ze kunnen opleveren.
- Jongeren creëren financiële autonomie
Voor veel jongeren is het hebben van een bijbaan een logische keuze. Een bijbaan geeft ze niet alleen de mogelijkheid om geld te verdienen, maar vooral autonomie om eigen keuzes te maken en hun leven vorm te geven. Zonder overleg met ouders over kleed- en zakgeld kunnen zij met eigen verdiend geld kleding kopen, uitgaan met vrienden, of zelfs een scooter aanschaffen, zoals dit Volkskrant-artikel ook benadrukt. Een onderzoek van Nibud uit 2020 liet zien dat scholieren steeds meer verdienen ten opzichte van de jaren daarvoor. In 2016 leverde een bijbaantje gemiddeld nog 136 euro per maand op. Dit bedrag was in 2020 al gestegen tot 174 euro per maand.
Maar goed, jongeren mogen dan wel steeds meer verdienen, hun kosten stijgen ook. Naast de algehele inflatie zien we dat posten waar jongeren veel aan uitgeven stijgen: van drankjes tijdens het uitgaan tot kleding. En daarmee verschuiven de normen mee. Voor een dagje festival moet je heel wat uren vakkenvullen of borden afwassen. Dat noemt het Nibud-rapport ook: het aantal jongeren dat vindt dat ze geld tekortkomen, stijgt.
Daarnaast speelt de invloed van sociale media een grote rol. Platforms zoals Instagram en TikTok tonen constant de nieuwste trends, waardoor jongeren de druk kunnen voelen om deel te nemen aan de consumptiecultuur. Veel jongeren worden namelijk naast peers of social media ads ook beïnvloed om dingen te kopen door influencers. Volgens Wijzer in Geldzaken geeft 19% van de middelbare scholieren, 21% van de mbo-studenten en zelfs 28% van de hbo’ers aan (heel) vaak iets te willen door influencers.
- Jongeren leren allerlei nieuwe vaardigheden
Door een bijbaan kunnen jongeren veel nieuwe en waardevolle skills opdoen. Dat begint al bij heel basale, maar essentiële vaardigheden als op tijd komen, samenwerken met collega’s, omgaan met feedback en bijvoorbeeld het te woord staan van klanten. En je leert hoe het is om voor een baas te werken.
Een bijbaan kan jongeren bovendien structuur geven: je leert je tijd efficiënt te beheren. Het combineren van je bijbaan met school- of studietaken biedt bovendien een waardevolle ervaring in timemanagement. Vaardigheden die onmisbaar zijn in hun toekomstige carrière.
Er zijn verder ook allerlei specifiekere vaardigheden per functie. Zie bijvoorbeeld hier hoe hotel/restaurant Villa Augustus uitlegt wat je allemaal leert in de bediening.
Mede door de krapte op de arbeidsmarkt doen steeds meer jongeren toch behoorlijk uitdagend werk in een bijbaan. Het gaat allang niet meer alleen om vakken vullen of borden ophalen. Zo zet de politie Midden-Nederland studenten in op de 112-meldkamer.
- Jongeren bouwen aan hun cv
Als je eenmaal op zoek gaat naar een eerste serieuze baan, staat al die bijbaan-ervaring goed op je cv. Werkgevers zien graag dat jij al allerlei werkervaring hebt opgedaan. Dan is het al helemaal mooi als je je in die bijbaan hebt ontwikkeld en bijvoorbeeld al hebt kunnen oefenen met leidinggevende vaardigheden.
Een bijbaan kan je ook helpen ontdekken wat voor werk je zelf interessant vindt (en wat niet) en in wat voor werksetting je later zou willen werken. Sommige werkgevers zien bijbanen als middel om jongeren te werven.
- Jongeren leren veel nieuwe mensen kennen en maken makkelijk vrienden in hun bijbaan
Of jongeren nu werken in een supermarkt, een restaurant of als bezorger; ze komen in contact met andere leeftijdsgenoten in dezelfde situatie. Tijdens je bijbaantje is er vaak ook ruimte om te kletsen en vrienden zijn daardoor zo gemaakt. Zoals de Albert Heijn jongeren werft met: ‘Vrienden maken in elk gangpad. Maak er werk van.’
Sommige bedrijven spelen hier zelfs op in bij de werving. Zo moedigt Kruidvat jongeren aan om samen met vrienden te solliciteren met teksten als:
‘Wil jij samenwerken met jouw bestie, mattie, buddy, maat of bff? Dan is dit jullie kans: #vriendenteam aan, bijbaan gááán!’
@teamkruidvat “Ik wil de leukste bijbaan van Nederland” ❤️👑 #teamkruidvat #werkenbij #kruidvat #prima #foryou #fyp ♬ origineel geluid – NoisyUD
- Een bijbaan is een goede plek om een netwerk op te bouwen
Naast sociale contacten met leeftijdsgenoten hebben jongeren natuurlijk ook contact met mensen van andere generaties tijdens hun bijbaan. Jongeren hebben het niet altijd door, maar zulk soort contacten kunnen handig zijn voor als je bijvoorbeeld een stageplek zoekt. Het bouwen van een netwerk kan later zelfs helpen bij het vinden van een fulltime baan.
En al die ontmoetingen kunnen ook positief doorwerken op hun persoonlijke ontwikkeling. Bijvoorbeeld doordat jongeren tijdens hun bijbaan in aanraking komen met positieve rolmodellen. Zoals leidinggevenden of medewerkers waar ze naar opkijken, of juist klanten of anderen waarmee ze in aanraking komen. Zulke rolmodellen kunnen een voorbeeld geven aan de jongeren over hoe je in het leven kunt staan en dingen kunt aanpakken. Zeker voor jongeren die opgroeien met minder ‘sociaal kapitaal’ in hun directe omgeving, kan dit heel inspirerend werken.
- Bijbanen zijn flexibel, wat goed past in het drukke en onregelmatige leven van jongeren
Jongeren hebben het vaak druk met school, sport, hun sociale leven en nog veel meer. Om in dat drukke en vaak onregelmatige leven ook nog eens te werken is vaak best een uitdaging. Veel bijbanen zijn flexibel van aard, wat ze ideaal maakt voor jongeren. Steeds meer bedrijven bieden flexibele roosters aan waarbij jongeren hun beschikbaarheid zelf kunnen invoeren, en soms kan dat zelfs een week van tevoren nog. Dit maakt het makkelijker om werk en studie te combineren zonder overbelast te raken.
- Een bijbaan biedt een welkome afwisseling van andere dagelijkse verplichtingen
Even lekker vakkenvullen, in de bediening staan of mensen helpen in een kledingwinkel is voor veel jongeren heel anders dan wat ze vijf dagen per week op hun school of studie doen. Even niet bezig hoeven zijn met ingewikkelde opdrachten of examens, maar lekker fysiek actief zijn of repeterend werk doen waarbij je minder hoeft na te denken. Dit geeft jongeren soms de kans om even te ontsnappen aan de realiteit en mentale druk van hun school of studie en even met wat anders bezig te zijn. Cijfers van het CBS laten dan ook zien dat 15- tot 25-jarigen veel minder stress ervaren bij een bijbaantje dan bij een vaste baan: 11% tegenover 31% (bron).
De uitdagingen van het hebben van een bijbaan voor jongeren
Een bijbaan kan kortom enorm veel voordelen met zich meebrengen. Maar tegelijk is dat niet het complete verhaal … Want er zijn ook meerdere uitdagingen waar jongeren met een bijbaan regelmatig tegenaan lopen.
- Een bijbaan concurreert in tijd met schoolwerk en andere zaken
Het is simpel: de tijd die je aan het werk bent, kun je niet besteden aan bijvoorbeeld schoolwerk, sporten, vrienden zien of slapen. Dus hoewel je van alles leert, kan een bijbaan ook een stressor en een tijdsvreter zijn. We horen het vaker van docenten dat ze merken dat jongeren simpelweg prioriteit geven aan werken boven leren. Denk bijvoorbeeld aan voltijdstudenten die gaan klagen na een roosterwijziging. Het is ook niet geheel onbegrijpelijk dat jongeren liever geld verdienen om leuke dingen te kunnen doen dan te studeren voor een wiskundetoets. In het EO-programma Geld of je leven leidden de nieuwe CBS-cijfers tot een discussie over de vraag of jongeren met al die bijbaantjes niet te veel onder druk komen te staan. Tanja Traag van het CBS zegt dan ook: “Tieners moeten wel geholpen worden om de balans te houden. Ze hebben nog heel veel jaren voor de boeg waarin ze mee moeten doen aan die rat race, dat alles maar moet lukken. Vrienden, het werk, sport, noem het maar op. Dit is een fase waarin er misschien wel erg veel ingepropt zit.”
Voor het Kenniscentrum Sport en Bewegen deden we onderzoek naar de vraag waarom mbo-studenten veel minder sporten en bewegen als ze beginnen op het mbo. Tijdsgebrek bleek een belangrijke factor. Zoals een eerstejaars student van zeventien zegt: “Ik ben gestopt met teamsport, zodat ik geen wedstrijden meer had en op zaterdag kon werken.”
- Een bijbaan kan extra stress opleveren
Hierboven deelden we al dat 11% van de jongeren met een bijbaan weleens stress ervaart door die bijbaan. Maar hoe zit het eigenlijk met stress die ze ervaren op andere momenten? Het is vaak ook een samenspel van factoren. Jongeren ervaren tegenwoordig veel stress vanwege verschillende redenen. De grootste oorzaak van stress is het hebben van een te druk leven (22% regelmatig, 19% vaak). Daarnaast geeft 40% van de jongeren aan vaak tot regelmatig stress te ervaren vanwege school of studie (20% vaak, 20% regelmatig). Verder zijn toekomst, uiterlijk, geldzaken, ouders en vrienden veel voorkomende stressoren onder jongeren. Dus … misschien ervaren jongeren niet zozeer stress als ze met een bijbaantje bezig zijn; het werkt indirect zeker door op andere domeinen en momenten.
- Hard werken voor weinig
De inkomsten die jongeren verdienen met het minimum jeugdloon staan soms in sterk contrast met de verantwoordelijkheden die ze krijgen. Een 15-jarige heeft bijvoorbeeld recht op minimaal € 4,10 bruto per uur, wat oploopt tot € 13,68 als je 21 bent (bron). Vanaf 21 jaar geldt het reguliere minimumloon. Dus als je aan het sparen bent voor een scooter of nieuwe schoenen, dan moet je vaak behoorlijk veel tijd investeren voor je dat bedrag bij elkaar hebt.
Grote werkgevers bieden hierop vaak allerlei extra secundaire arbeidsvoorwaarden, zoals bijvoorbeeld gratis sporten of huiswerkbegeleiding, maar in de basis verdienen jonge medewerkers vaak minder dan hun volwassen collega’s die hetzelfde werk doen.
- Flex-economie geeft weinig duidelijkheid
Zolang jongeren nog thuis wonen kunnen ze hun verdiende euro’s vooral besteden aan dingen die ze zelf leuk en belangrijk vinden. Dan is het misschien jammer als je als oproepkracht met een nul-uren-contract een maand minder wordt ingeroosterd, maar je hebt niet acuut een probleem. Dat wordt anders als jongeren op zichzelf gaan wonen en veel meer vaste lasten en uitgaven krijgen. Zo horen we voorbeelden van jongeren die drie oproepcontracten hebben en toch te weinig verdienen om zelfstandig te gaan wonen.
FNV Young & United voert momenteel campagne om dit thema te belichten. Zie bv. dit filmpje
Conclusie: kansen en uitdagingen
Jongeren werken dus meer dan ooit. We zien dat bijbanen jongeren enorm kunnen helpen: inkomen geeft ze autonomie. En met hun eerste werkervaringen doen ze allerlei vaardigheden en contacten op en kunnen ze soepeler de arbeidsmarkt instromen.
Tegelijkertijd moeten we niet doorslaan. Een bijbaan zorgt soms voor te veel druk en stress, vooral omdat de tijdsbelasting te groot kan worden. De rol van de omgeving van jongeren is daarom belangrijk om ze te helpen die balans te bewaken: ouders/verzorgers, werkgevers en hun school/opleiding. Oftewel: jongeren hebben grenzen nodig, volwassenen moeten ze helpen die zelf te leren stellen in het belang van hun eigen mentale welzijn. Zoals ook duidelijk aan bod komt in dat filmpje van NOS Stories.
@nosstories Hoe combineer jij school met werken? 👀 #bijbaan #werk #NOSstories
♬ origineel geluid - NOS Stories
Kortom: laten we als ‘Europees kampioen bijverdienen’ vooral de belangen en het welzijn van jongeren goed in het vizier houden.
Bij Youngworks helpen we organisaties niet alleen met inzicht in de motivaties en drijfveren van jongeren, maar ook bij het ontwikkelen van strategieën en programma’s die bijdragen aan hun welzijn en ontwikkeling. Of het nu gaat om het verbeteren van de werkomgeving, het vergroten van kansengelijkheid of het ondersteunen van jongeren met examentrainingen en huiswerkbegeleiding (zoals AH dat doet); wij denken graag mee over hoe je als werkgever een positieve impact kunt hebben op de nieuwe generatie werkenden. Samen zorgen we ervoor dat jongeren niet alleen financieel onafhankelijk worden, maar ook veerkrachtig en goed voorbereid zijn op hun toekomst.
Meer weten over jongeren en werk?
Al sinds 1999 werkt Youngworks met een team van onderzoekers, adviseurs en trainers; en met een uitgebreid netwerk, van wetenschappers tot designers aan verschillende vraagstukken rondom jongeren (en hun toekomst). We schrijven regelmatig blogs en longreads, bekijk hier onze blogs. Ook is onze kennis gebundeld in verschillende boeken en (online) trainingen.
Wil jij je met collega’s verdiepen in dit onderwerp? Youngworks biedt een inspiratiesessie over Generatie Z op de werkvloer, voor HR-medewerkers en managers. Een ideale manier om in korte tijd een overzicht te krijgen van de belangrijkste behoeften van jonge medewerkers. Hierover bieden we ook een blended teamtraining aan. Klik hier voor meer informatie. Wil je weten welke rol je als werkgever kunt spelen in deze zoektocht? Neem dan zeker contact met ons op.