In ons vorige artikel over de mentale gezondheid van jongeren maakten we inzichtelijk hoe de huidige tijd doorwerkt in de mentale gezondheid van jongeren. We verkenden diverse factoren en uitdagingen waarmee jongeren vandaag de dag worden geconfronteerd. Onder meer prestatiedruk, social media, de wooncrisis, financiële onzekerheid en meer eisen hun tol, waardoor steeds meer jongeren mentale problemen hebben.
In deel 2 van dit drieluik willen we verder kijken naar mogelijke oplossingen. We richten ons op een van de meest essentiële, maar vaak onderschatte, voorwaarden die nodig zijn om tot een oplossing te komen: verbinding. Waarom is verbinding zo cruciaal voor het welzijn van jongeren? Miek Crouzen, psycholoog en trainer bij Youngworks, is dagelijks met dit onderwerp bezig. Ze duikt dieper in de kracht van sociale banden en onderzoekt hoe authentieke relaties kunnen dienen als een basis tegen de mentale uitdagingen die jongeren regelmatig ervaren.
Disclaimer: Voor verbinding, zeker met jongeren, is het belangrijk dat je de jongere zijn of haar verhaal laat delen, aandachtig luistert en vooral niet meteen met goedbedoelde oplossingen komt. Vermijd de reparatiereflex!
Wat is verbinding en waarom is verbinding zo belangrijk?
Het is belangrijk om te beseffen dat we de mentale gezondheid van een jongere (of volwassene) niet in een vingerknip kunnen verbeteren. Dit moet ook niet je doel zijn. Om echt van betekenis te zijn in het leven van een jongere is eerst een bepaalde mate van verbinding nodig alvorens je mentale problemen kunt signaleren om vervolgens in gesprek te kunnen gaan. Verbinding is dus de basis.
Verbinding gaat verder dan enkel fysiek samenzijn of het hebben van veel online vrienden. Het is de diepgaande interactie waarbij mensen zich begrepen, gezien en gewaardeerd voelen. Het draait om het opbouwen van relaties waarin wederzijds respect en vertrouwen centraal staan, zodat er ruimte ontstaat voor kwetsbaarheid.
Jongeren moeten zich veilig voelen om iets te delen. Want iedereen kan de vraag stellen: ‘hoe gaat het met je?’, maar het verschil zit ‘m in het antwoord. Is er verbinding, tijd en (mentale) ruimte, dan zal een persoon iets anders antwoorden dan ‘Ja, goed met jou?’. Verbinding maak je vaak op het moment dat het wel oké met iemand gaat. In een interview van de Correspondent noemt docent Jasper Rijpma het ‘levens aanraken’: ‘Ik sta sinds 2003 voor de klas. Het zijn niet alleen leerlingen die iets moeten leren. Het zijn ook kinderen. Met hun eigen angsten, en hun wensen en ambities. En de dingen die ze van huis uit meenemen. En dan heb jij het geluk om een poosje met hen mee te wandelen. En hun iets mee te geven. Soms is het een terloopse opmerking: “Hé, je hebt nieuwe schoenen!” Dan voelt iemand zich even echt gezien. Er is een relatie gelegd. Dat is levens aanraken.’ Een mooi voorbeeld van hoe je met kleine gebaren al een band creëert, een basis van vertrouwen die kan worden benut wanneer er problemen ontstaan.
Verbinding leggen is voor de ene persoon makkelijker dan voor de ander. Sommige mensen gaan snel en gemakkelijk een verbinding aan met mensen en andere hebben daar wat meer begeleiding en bewust handelen bij nodig. Iets waar wij bij kunnen ondersteunen met onze trainingen Communiceren met jongeren en Praten over mentale gezondheid.
Verbinding anno nu
In een wereld die steeds meer digitaal en vluchtig is en waar polarisering een steeds groter thema is, kunnen jongeren moeite hebben om verbindingen met anderen aan te gaan. De digitale wereld biedt weliswaar ongekende mogelijkheden om in contact te komen en blijven met anderen, maar tegelijkertijd zien we dat de kwaliteit van deze contacten vaak oppervlakkig blijft. Dit gebrek aan diepgaande verbinding zorgt ervoor dat mensen, en vooral jongeren, zich minder veilig en meer geïsoleerd kunnen voelen. Je kunt duizend vrienden hebben op een socialmediaplatform én je eenzaam voelen.
Hoe belangrijk het is om elkaar ook daadwerkelijk te ontmoeten, hebben we ervaren tijdens de coronapandemie. In die tijd zagen wij een duidelijk verschil tussen scholen en docenten onderling. Waar sommige docenten veel zwarte schermen hadden bij online lessen, hadden andere dat veel minder.
We zitten nu in een postpandemie periode en op het wereldtoneel speelt van alles. Verschil in meningen over bijvoorbeeld de Gaza-oorlog of de aanpak van de klimaatcrisis leidt soms ook tot onoverbrugbare afstand tussen mensen.
Tegelijk is er hoop. Het recente smartphoneverbod in het basis- en voortgezet onderwijs lijkt een bewuste keuze om meer ruimte te creëren voor echte, menselijke interactie (en vooruit: minder afleiding). Hoewel dit verbond aanvankelijk op weerstand stuitte, vooral bij jongeren die gewend zijn aan continue digitale verbondenheid, zijn er ook positieve effecten merkbaar, bleek uit een eerste verkennend onderzoek van de RU. Jongeren beginnen meer met elkaar te praten, bewegen meer, doen spelletjes samen. Ze ervaren dat er meer ruimte is voor onderling contact. Een ander voorbeeld is de trend van jongeren die vormen van online daten loslaten, zoals via datingapps, en dit verruilen voor ontmoetingen in het echte leven. Deze veranderingen, hoe klein ook, zijn stappen in de goede richting!
Tips
Hoe kan je eerste stappen zetten om te komen tot een bepaalde mate van verbinding met jongeren die jij begeleidt of aan wie je lesgeeft:
- Generatie Z is geen vreemde diersoort. Kijk voorbij de generalisaties en zie het individu.
- Besef: uiteindelijk zijn we allemaal zelf ook jong geweest. Je hebt meer met ze gemeen dan je misschien denkt.
- Probeer jezelf af en toe ook kwetsbaar op te stellen. “Toen ik jong was worstelde ik ook met …”. Door zelf iets te delen, maak je de drempel lager voor de ander.
- Je actie hoeft niet altijd van supergrote omvang te zijn. Een klein gebaar is beter dan geen gebaar. Dus vraag eens aan een leerling die de laatste tijd wat minder vrolijk overkomt ‘ben je oké?’. En geef aan dat de deur bij jou altijd openstaat.
- Weet dat je ook verbinding met iemand kan maken ook al ben je het inhoudelijk niet met elkaar eens. Merk je dat je worstelt met iemand mening? Vraag om uitleg. Vaak leidt dit tot meer begrip.
- Kijk hoe collega’s, vrienden of andere mensen in je omgeving, dit aanpakken. Hoe maken zij verbinding met mensen? Wat kun je hieruit leren?
- Denk niet te gauw ‘dat wil iemand niet met mij bespreken, daar zijn anderen voor’. Het kan juist een voordeel zijn dat jij ergens wat verder van af staat. Je kunt belangeloos een onafhankelijk, luisterend oor zijn.
- Besef: je gaat fouten maken. Het is juist goed dat jongeren ook zien dat volwassenen worstelen. Spreek dat uit, bied je excuses aan en ga de verbinding aan.
In deel 3 van ons drieluik volgende maand gaan we dieper in op het voeren van een gesprek met jongeren. We delen een aantal heel praktische do’s en don’ts die je kunt inzetten in een gesprek over mentale gezondheid.
Meer weten over verbinding maken met jongeren?
Onderzoeken benadrukken het belang van volwassenen die zelf als rolmodel fungeren door over mentale problemen te praten, wat bijdraagt aan normalisatie. Echter, veel professionals voelen een behoorlijke drempel. Hoe zet je de eerste stap en waarom is het belangrijk om hierin kwetsbaarheid te tonen? Naast bovenstaande tips bieden wij bij onze Youngworks Academy ook diverse cursussen aan om deze vaardigheden te ontwikkelen. Wat moet je weten over de mentale gezondheid van Nederlandse jongeren en hoe ga je het gesprek aan als je merkt dat het niet goed gaat? Bekijk dan ook zeker eens de workshop: Praten over mentale gezondheid.