Internetsafari #6: TikTok als zoekmachine

Sjanne de Haan
5 februari 2024

Op Avontuur in de Digitale Wildernis

Het internet is een uitgestrekte en levendige wildernis waarin jongeren eindeloos kunnen communiceren, leren en verdwalen. Wat kijken jongeren online? Welke content is actueel? In deze nieuwe rubriek gaan we online op reis en delen jongeren ons belangrijke fenomenen en virals die je gezien móet hebben.

Deze rubriek maken we met een aantal ‘Rangers’, met wie we via Whatsapp nieuwtjes uitwisselen. Daar stelde Zoë laatst de vraag of de anderen ook TikTok steeds vaker gebruiken als alternatief voor Google, als zoekmachine dus. Er ontstond een leuk gesprek en een nieuw onderwerp voor de safari was geboren.

Zoë (18 jaar):

‘TikTok bestaat uit verschillende tabs/pagina’s. Zo heb je je startpagina waar TikToks komen van mensen die je volgt, de ‘voor jou/for you page’ waar je TikToks kan vinden die aansluiten op je persoonlijke algoritme (waardoor je nog langer op TikTok scrolt 😉 ) en daarnaast kan je naar je inbox, iets plaatsen en naar je eigen profiel gaan. De zoekfunctie van TikTok vind je op de start- en foryou-page, de pagina’s waar de meeste TikTok-gebruikers ook de meeste tijd doorbrengen. En waar ik dus ook vaak gebruik maak van de zoekbalk. Hier typ ik bijvoorbeeld een zoekterm, hashtag of contentcreator in…

Wat voor mij super aantrekkelijk is aan zoeken op TikTok is de toegankelijkheid. Zet de Google-app en TikTok-app maar eens naast elkaar, en ik durf bijna zeker te zeggen dat meer dan de helft van de jongeren voor TikTok kiest. Na het invullen van jouw zoekopdracht verschijnen er verschillende TikToks op een pagina. En vind je niet wat je zoekt? Dan scrol je toch gewoon door of klik je op een van de zoeksuggesties die worden gegeven. Het is ook mogelijk om via de comments onder een video te zoeken naar soortgelijke video’s, ook wel bekend als het blauwe comment. Dit is een comment die klikbaar is en vaak naar hashtag zoekresultaten linkt.’

TikTok als zoekmachine

Zoë:
Ik denk dat het algoritme op TikTok zorgt voor de beste uitkomsten, waardoor ik daadwerkelijk iets aan de informatie heb zonder dat ik daar eerst 10 Google-pagina’s voor aan hoef te klikken. Ik denk namelijk dat wij jongeren liever lui dan moe zijn, en liever wat filmpjes te veel kijken dan lappen tekst lezen op het internet. TikTok geeft dus antwoord op je zoekopdracht met video en Google doet dat voornamelijk met tekst. TikTok is alleen niet per se een zoekmachine, maar uit impuls en omdat ik er toch al ben, zoek ik liever via TikTok.

Ik denk zeker dat TikTok een positieve invloed heeft op hoe je informatie consumeert. Sterker nog: met mijn eindexamen geschiedenis moest ik tientallen leerdoelen leren, iets wat ik onmogelijk in mijn hoofd kreeg. Tot ik de gouden tip voorbij zag komen. Er was namelijk een meisje dat op TikTok liedjes maakte van de leerdoelen. Een veel leukere manier van informatie consumeren. Tja… en liedjes zitten zo in mijn hoofd 😉

@ambernhendriks Antwoorden aan @laraclementttttt tijdvak 8 mensen #geschiedenis #fyp #kenmerkendeaspecten #havo ♬ origineel geluid – amber hendriks

Daarnaast blijft informatie denk ik beter plakken in je geheugen als je er een beeld bij hebt, of als er iemand is die jou iets vertelt. Dit is iets wat je op Google natuurlijk niet gauw tegenkomt.

Als ik nu in mijn recente zoekopdrachten op TikTok kijk, zie ik voornamelijk onderwerpen voorbijkomen die mij interesseren en bezighouden. Denk aan: fashion tips, recepten, reistips, psychologische experimenten, life hacks etc. Kijk ik daarna op mijn Google-zoekgeschiedenis dan zie ik formele onderwerpen voorbij komen, zoals ‘wat is de betekenis van…’ Ik denk dat ik deze keuzes onbewust maak, met als gedachte dat Gen Z, mijn leeftijdsgenoten, ‘beter’ antwoord kan geven op mijn vragen over deze onderwerpen dan een Google dat kan.

Hoe ik de betrouwbaarheid controleer? Heel eerlijk, er zijn weinig criteria die ik hanteer. Even kijken op diegene zijn profiel wat ik er verder kan vinden, maar daar blijft het vaak ook bij. Maar ja op een site als Wikipedia kan ook Jan en alleman iets plaatsen. Ik denk dat de jeugd zich hier lang niet altijd bewust van is.

 Er zijn honderden mensen die hun mening over een bepaald onderwerp op TikTok plaatsen. Natuurlijk vorm je een mening over van alles dat je voorbij ziet komen. De ene keer verklaar ik iemand voor gek, de andere keer kan ik mij in iemand vinden. Als ik dingen zelf gericht opzoek, bijvoorbeeld een nieuwsitem, wordt mijn kijk op bepaalde onderwerpen soms wel door TikTok beïnvloed. Ik denk met name omdat mijn eigen generatie te vinden is op het platform, en je toch gevoeliger bent om iets van leeftijdsgenoten aan te nemen.

 

Zoë’s laatste zoektermen en opgeslagen TikToks:

 

Poll in de Rangers-Whatsappgroep

In de Rangers-Whatsapp groep stelden we de volgende twee vragen. De Whatsappgroep heeft 6 leden en zij konden meerdere antwoorden kiezen.

Reactie van Youngworks:

Rutger van den Berg van Youngworks:

Het blijft leuk om te zien hoe online platformen met een specifiek idee en beoogd doel worden gelanceerd en dat jonge gebruikers vervolgens altijd verrassende ‘eigen’ functies aan zo’n platform geven. Wie had gedacht dat TikTok, op het eerste gezicht toch vooral een flitsend entertainmentplatform, voor jongeren ook een soort zoekmachine zou worden?  

Dit is wel een ontwikkeling waar we ook met enige voorzichtigheid naar moeten kijken. Een van de ‘Rangers’ noemt het al in diens reactie: de kans op misinformatie is groot. De filterende mechanismen van journalistiek en wetenschap werken minder goed binnen social media, waar iedereen afzender en ontvanger tegelijk is. Hoewel een grote meerderheid van de jongeren zich bewust is van het bestaan van fake news, weten we ook uit diverse onderzoeken dat de mediawijsheid van jongeren vaak nog beperkt is: ze worstelen met broncontrole én ze doorzien niet altijd de commerciële en politieke belangen achter media-uitingen. Wanneer de resultaten op hun zoekopdrachten voortkomen uit een algoritme dat onmiskenbaar andere doelstellingen heeft ‘waarheidsvinding’, is dat best spannend. 

Eerdere edities van Internetsafari:

Meer over jongeren?

Al sinds 1999 werkt Youngworks met een team van onderzoekers, adviseurs en trainers; en met een uitgebreid netwerk, van wetenschappers tot designers aan verschillende vraagstukken rondom jongeren (en hun toekomst). We schrijven regelmatig blogs en longreads, bekijk hier onze blogs. Ook is onze kennis gebundeld in verschillende boeken. Bekijk hier ons aanbod.

Wil jij je met collega’s verdiepen in dit onderwerp? Wil je weten welke rol je als werkgever kunt spelen in deze zoektocht? Neem dan zeker contact met ons op.