Veel opleidingen en onderwijsinstellingen maken zich zorgen over een achterblijvend aantal aanmeldingen van nieuwe studenten, de instroom staat onder druk. Daarnaast speelt ook de vraag op: ‘Hoeveel van die studenten starten straks ook echt na de zomer?’. In dit artikel schetsen we de context van dalende studentenaantallen en geven we eerste tips gericht op een duurzame aanpak om instroom te verbeteren.
Instroomontwikkelingen verschillen per opleidingsniveau
De instroom van eerstejaars studenten daalt op dit moment vooral in het hbo. Na jaren van stijging nam de instroom in het hbo de afgelopen jaren af: van bijna 125.000 nieuwe studenten in 2020 naar ruim 107.000 bij de start van dit studiejaar. OCW verwacht de komende jaren een forse daling van de huidige 459.700 studenten nu naar 409.000 studenten in 2030.
Universiteiten zien (landelijk) nog geen krimp, maar de eerdere sterke stijging is afgevlakt. Daarbij is onzeker hoe de instroom van internationale studenten zich verder ontwikkelt. De verwachting is dat de rem op internationale studenten dit jaar voelbaar wordt. Nu universiteiten in lijn met landelijk beleid minder actief in het buitenland werven, zal dit op een aantal plekken leiden tot een daling van deze groep internationale studenten, terwijl deze groep eerder juist enorm is toegenomen.
Het ministerie van OCW verwacht op dit moment nog dat het aantal studenten in het wo de komende jaren min of meer gelijk blijft.
Op het mbo is de totale instroom tussen 2020 en 2023 gedaald van 161.000 naar 153.000 studenten. Die daling zit vooral in een daling in het aantal jongeren dat kiest voor de voltijd bol-opleidingen. De instroom in bbl-opleidingen (waarbij de student vier dagen voor een bedrijf of organisatie werkt en één dag per week naar school gaat) is in deze periode wel licht gestegen.
De verschillen per sector zijn groot
Tot zover de globale cijfers. We zien grote verschillen per sector.
Vooral hbo-opleidingen met een technische instroomeis hebben last van de daling, omdat het aantal jongeren dat op de havo voor een N&T- of N&G-profiel kiest, eerder is afgenomen. Dat maakt de poule waar bijvoorbeeld technische opleidingen uit werven kleiner. Ook andere sectoren hebben te maken met scherpere dalingen. Zo was de afgelopen maand in het nieuws dat het aantal studenten Verpleegkunde (hbo) en Verzorgende IG (mbo) met een kwart tot een derde is afgenomen in de afgelopen twee jaar. Dit is zorgwekkend aangezien juist in deze sectoren jongeren hard nodig zijn.
Wat zijn oorzaken van de daling van het aantal instromende studenten?
Hoe kunnen we de daling van het aantal studenten verklaren? Het gaat om een mix van factoren.
- De oorzaak ligt deels in demografische ontwikkelingen: het aantal jongeren in de studiekeuzeleeftijd in Nederland neemt simpelweg af. Regionale verschillen op dit punt zijn groot: in sommige regio’s daalt het aantal jongeren sterker, terwijl het aantal jongeren in een aantal grootstedelijke regio’s juist groeit. Een realistische prognose voor de eigen onderwijsinstelling is daarom belangrijk.
- Daar komt bij dat meer jongeren eerst een tussenjaar doen en niet direct na het voortgezet onderwijs starten met een vervolgopleiding. Dit heeft vooral gevolgen voor hogescholen en universiteiten.
- Het aantal internationale studenten is afgevlakt en lijkt te gaan afnemen. Hier hebben vooral universiteiten mee te maken, in zowel de bachelor- als de masterinstroom.
- Verder speelt veranderende beeldvorming een belangrijke rol bij de keuze voor specifieke richtingen. Die werkt verschillende kanten op. Zo werd onlangs bekend dat het aantal havisten dat kiest voor een mbo-opleiding is verdubbeld, van 3435 in 2020 naar 8080 in 2023. Zo blijft een continue inspanning nodig om beeldvorming rondom studiekeuze te beïnvloeden.
Hoe speel je hier als onderwijsinstelling op in?
3 grotere kansen:
Een daling in de instroom zorgt in de eerste plaats voor noodzaak om heldere keuzes te maken in het opleidingsaanbod en de communicatie en voorlichting daarover. Voorkom last-minute ingrepen zoals extra open dagen of late campagnes op een moment dat jongeren al gekozen hebben. Deze hebben vaak een beperkt effect. We zien drie grotere kansen om pro-actief te werken aan de instroom:
- Begin met een scherp en relevant verhaal over je onderwijs: hoe verbind je de profilering over jouw opleiding of opleidingsinstelling aan drijfveren van jouw doelgroep? Dat begint bij begrip van je doelgroep, hun beelden en afweging. Betrek waar nodig ook het werkveld en geef ze een actievere rol in je profilering en communicatie.
- Zorg voor een goede doorvertaling van je profilering naar de voorlichting en communicatie. Dat gaat om goede online en offline voorlichting. Een goede open dag is cruciaal en daar is vaak veel te verbeteren. Tegelijkertijd zien we dat er vaak veel te winnen is in het verbeteren van het netwerk met vo-scholen en bewuste keuzes in wat je op scholen uit het netwerk aanbiedt. Eerder schreven we dit artikel over brede voorlichting.
- Investeer in de relatie met je toekomstig student voor de poort. Als jongeren ervaren dat jij als onderwijsinstelling betrokken bent bij hun keuze, kiezen ze eerder voor jou. Dat raakt aan de hele contactstrategie: met verkennende kiezers tot studenten die zich bij een opleiding hebben aangemeld. Zorg voor betrokken en laagdrempelige communicatie.
Andere bronnen:
Techniekpact
Jeugdmonitor
Wat kunnen wij voor je doen?
Wil je meer weten over wat we voor jouw onderwijsinstelling of opleiding kunnen doen? We gaan graag met je in gesprek. Hieronder onze vijf kernproducten die we voor mbo-scholen, hogescholen en universiteiten inzetten:
Opleidingsprofilering | Relevant verhaal voor je doelgroep
Hoe verbind je de kracht van je opleiding (of opleidingsinstelling) aan drijfveren en behoeften van je doelgroep? Waar liggen kansen voor het verhaal en de doorvertaling naar goede communicatie en voorlichting?
We ontwikkelen een nieuwe opleidingsprofilering op basis van werksessies met een kernteam en kwalitatief onderzoek onder studenten en studiekiezers.
De opleiding of opleidingsinstelling krijgt zicht op kansrijke drijfveren en de benodigde verandering op strategisch niveau (nieuwe richting voor het verhaal) en tactisch niveau (wat betekent dit voor voorlichting en communicatie?)
Training voorlichting geven aan studiekiezers | Je verhaal goed verteld
Goede voorlichting is cruciaal om studiekiezers aan te trekken en naar de voor hen goede plek te loodsen. We bieden een teamtraining aan gericht op het verbeteren van je voorlichting. Welke drijfveren van studiekiezers zijn belangrijk? Hoe bouw je je verhaal op? Hoe ga je interactie aan met studiekiezers?
De teamtraining is gebaseerd op doelgroeponderzoek en onze praktische ervaring met het reviewen en verbeteren van voorlichting en communicatie, zoals de open dag-scans.
We organiseren de training in groepen van 10 deelnemers en gebruiken een blended werkwijze. Elke deelnemer past inzichten toe op de eigen rol: van het aanscherpen van een voorlichtingspresentatie tot het organiseren van voorlichtingsactiviteiten.
Open dag-scan | Breng je open dag naar hoger niveau
Ervaringen van studiekiezers op een open dag zijn vaak bepalend voor hun studiekeuze. Een goede voorlichtingspresentatie, interactie en beleving zijn dan ook belangrijk. Maar hoe doe je dit? Waar liggen kansen voor jouw open dag?
Adviseurs van Youngworks bezoeken de open dag en brengen verbeterpunten in kaart op basis hun eigen expertise en gaan in gesprek met bezoekers: jongeren en hun ouders. Of: in de mystery-variant zijn we undercover en komen we samen met enkele jonge bezoekers die hun ervaringen met ons delen. We koppelen de opbrengst terug aan de opleidingen.
Advies instroomconversie | Van aanmelder naar starter
Jongeren schrijven zich vaak voor meerdere opleidingen in; een manier om de keuze nog even uit te stellen. Ze gebruiken de zomerperiode om hun definitieve keuze te maken. Oftewel: een aanmelder is nog geen starter. Communicatie en activiteiten in deze periode kunnen de doorslag geven. Hoe richt je dit op een goede manier in? Hoe zorg je al voor verbinding met je doelgroep die nog niet gestart is? Hoe ervaren jongeren dit zelf? We brengen dit deel van de studentjourney in kaart en checken knelpunten met behulp van een combinatie van sessies met het kernteam en doelgroeponderzoek. De opbrengst is praktisch: hoe organiseer je de relatie met aankomend studenten op een betere manier? En klopt bijvoorbeeld de insteek van je studiekeuzecheck/intake met je doel?
Onderzoek uitstroommotieven | Binden van de starter
De uitstroom van studenten in het eerste jaar is voor veel opleidingen een grote uitdaging, en vaak ook wel een mysterie. Uiteenlopende factoren kunnen een rol spelen. Sommige factoren liggen buiten de invloedsfeer van de opleiding, maar op een deel kan de opleiding wel degelijk invloed uitoefenen. Denk aan de verwachtingen bij de inhoud/vorm van de opleiding, de studeerbaarheid van bepaalde vakken en de mate van binding met medestudenten en met docenten. Youngworks doet onderzoek naar de uitstroommotieven van studenten in het eerste jaar, door met uitstromers in gesprek te gaan, en geeft op basis daarvan gericht advies.
Plan een kennismakingsgesprek in of neem vrijblijvend contact met ons op
Meer over jongeren?
Al sinds 1999 werkt Youngworks met een team van onderzoekers, adviseurs en trainers; en met een uitgebreid netwerk, van wetenschappers tot designers aan verschillende vraagstukken rondom jongeren (en hun toekomst). We schrijven regelmatig blogs en longreads, bekijk hier onze blogs. Ook is onze kennis gebundeld in verschillende boeken en (online) trainingen.
Wil jij je met collega’s verdiepen in dit onderwerp? Wil je weten welke rol je als werkgever kunt spelen in deze zoektocht? Neem dan zeker contact met ons op.